TYLKO U NAS
Tylko efektywna i uczciwa konkurencja zapewni dobrobyt konsumentom
Na całym świecie dostrzegalny jest trend weryfikacji zarówno procedur antymonopolowych, jak i szeroko rozumianej ochrony konsumentów. Wszystko po to, by skutecznie działały bezpieczniki chroniące gospodarkę przed nadmiernym wpływem nieuczciwych przedsiębiorców w obecnej rzeczywistości. Do utrzymania gospodarki na ścieżce wzrostu, czyli realizacji podstawowych celów Polskiego Ładu, konieczna będzie wzmożona, a jednocześnie dostosowana do zmieniających się okoliczności, aktywność organu ochrony konkurencji i konsumentów – wskazuje Tomasz Chróstny prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na łamach rocznika „Polski Kompas 2021”
Mistrzostwa Europy w piłce nożnej za nami. Uważny widz mógł dostrzec na stadionie, podczas wywiadów z piłkarzami i na konferencjach prasowych, wiele reklam chińskich firm: producentów elektroniki, mediów społecznościowych, operatorów płatności internetowych. Możemy się domyślić, że kwoty, które te spółki, przy wsparciu swojego rządu, zapłaciły za możliwość ekspozycji swoich logotypów, były ogromne. Z pewnością przebiły oferty wielu europejskich firm, które również chciały zostać partnerami UEFA. To widoczny problem również w dziedzinach istotniejszych dla gospodarki niż piłka nożna.
Giganci wymagają kontroli
Wypracowanie na świecie odpowiednich definicji: pozycji dominującej, rynku właściwego czy porozumień ograniczających konkurencję zajęło dekady prób legislacyjnych i batalii sądowych. Jednocześnie właśnie teraz największe gospodarki – w tym Unia Europejska i Stany Zjednoczone – widzą pilną konieczność uzupełnienia dotychczasowych przepisów, tak aby uwzględniały siłę rynkową wymykającą się aktualnym kryteriom kontroli oraz obecnie stosowanym narzędziom. Projektowane nowe reguły gry dotyczyć będą przede wszystkim wielkich firm technologicznych, takich jak Google, Apple, Facebook, Amazon czy Microsoft, pozyskujących ogromne ilości danych o swoich użytkownikach. Ta wiedza pozwala na tworzenie nowych produktów, wejście na każdy niemal rynek i przejmowanie mniejszych innowacyjnych przedsiębiorstw, co daje niespotykaną dotąd przewagę konkurencyjną oraz wymyka się niejednokrotnie zapisanym w prawie definicjom i możliwościom interwencji ze strony państw.
Czerwone światło dla przejęć strategicznych spółek przez obcy kapitał
Kluczowe w realizacji Polskiego Ładu jest odpowiedzialne podejście organu antymonopolowego do kontroli koncentracji. Problemy związane z kryzysem osłabiły wiele firm, czego skutkiem może być tendencja do łączenia się przedsiębiorców. Takie zachowania, co do zasady, są naturalne w sytuacji pokryzysowej. Nie oznacza to jednak, że wszystkie koncentracje mogą zostać uznane za korzystne dla gospodarki. W szczególności wątpliwości budzić mogą dwie grupy koncentracji. Pierwsza z nich to nabywanie kluczowych podmiotów na rynku przez firmy spoza EOG, korzystające ze wsparcia ze strony państw, z których pochodzą. Już w 2019 r. w Unii Europejskiej chińskie bezpośrednie inwestycje wyniosły ok. 255 mld euro. Obecnie przedsiębiorcy ci mogą dodatkowo wykorzystywać trudną sytuację krajowych podmiotów i prowadzić ekspansję na kluczowe z punktu widzenia krajowej gospodarki rynki. Dlatego rozwój naszego kraju wymaga ochrony spółek o strategicznym znaczeniu. Takie przepisy istnieją np. we Francji czy we Włoszech, a do naszego prawodawstwa zostały wprowadzone rok temu w lipcu, w ramach jednej z tarcz antykryzysowych. Od tego momentu Prezes UOKiK ma możliwość zablokowania transakcji ważnych dla porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego przez podmioty spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. To ważny krok w kierunku zapewnienia dodatkowej ochrony polskim przedsiębiorcom przed wrogimi przejęciami, w tym mogącymi prowadzić do zakłócenia łańcuchów dostaw czy eliminacji podmiotów z rynku.
Słabsza strona kontraktu wymaga wyjątkowej opieki
Pandemia koronawirusa spowodowała akcelerację wielu wcześniejszych trendów na rynku finansowym oraz w obszarze nowych technologii, a także jeszcze większą integrację tych rynków. Ważniejsza od samej zmiany siły nabywczej konsumentów była zmiana struktury konsumpcji, oszczędności i nawyków zakupowych. Przede wszystkim znacząco umocniły swoją pozycję największe platformy handlu on-line, co w perspektywie długookresowej stwarza wiele wyzwań w ochronie konsumentów. Dostrzegamy problem posiadania i przetwarzania gigantycznej liczby danych behawioralnych, pozwalających na wpływanie na zachowanie konsumentów nie zawsze w przejrzysty sposób. Rozwijają się również platformy wyspecjalizowane, np. w zakresie zamawiania jedzenia czy umożliwiające handel lub wymianę towarów w relacji C2C. Te trendy ujawniają niestety również wady w sprawnej obsłudze e-klienta. Przyśpieszona cyfryzacja, widoczna na przykład w sektorze bankowym, jest jednocześnie w wielu przypadkach połączona z ograniczaniem dostępu do kanałów tradycyjnych. Zgodnie z przeprowadzonym przez UOKiK badaniem dla wielu klientów okres pandemii to pierwszy kontakt z bankowością elektroniczną i aplikacjami bankowymi. O ile redukcja wykluczenia cyfrowego jest czymś pozytywnym o tyle przyśpieszona cyfryzacja znacząco podniosła ryzyko poniesienia przez konsumentów szkody, a także wystąpienia nieuczciwych praktyk rynkowych. Bacznie przyglądamy się tym zjawiskom i interweniujemy, gdy tylko dochodzi do złamania praw najsłabszych uczestników w rynku.
Intensywne działania w sektorze rolno-spożywczym
Sprawne i stabilne działanie sektora rolno-spożywczego oparte na zrównoważonym rozwoju producentów oraz sprawiedliwym podziale wartości w łańcuchu dostaw jest niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego kraju i Europy, szczególnie w tak niepewnych czasach. Prezes UOKiK prowadzi działania, by rolnicy i wytwórcy, również ci działający na mniejszą skalę, mogli dostarczać swoje produkty na uczciwych i niedyskryminujących warunkach. Takie warunki są niezbędne do zapewnienia rolnikom nie tylko rentowności produkcji, lecz również odpowiednich środków na inwestycje, podnoszenie jakości żywności, rozszerzanie zasięgu dystrybucji, a przede wszystkim finansową „poduszkę bezpieczeństwa” w przypadku nieprzewidzianych zjawisk klimatycznych i epidemicznych. Dostęp do wytwarzanych lokalnie surowców i produktów spożywczych jest kluczowy zarówno dla konsumentów, jak i dla krajowych przedsiębiorstw przetwórczych, nie tylko zapewniających dostawy do polskich sklepów, lecz także z sukcesami sprzedających swoje produkty na świecie.
Od czterech lat monitorujemy rynek rolno-spożywczy na podstawie ustawy o przewadze kontraktowej, błyskawicznie reagując choćby w trakcie epidemii koronawirusa w 2020 r. i zapobiegając niekorzystnym zmianom w umowach o dostawy produktów rolnych i spożywczych.
O krok przed biznesem
Działania Prezesa UOKiK ukierunkowane są na zabezpieczenie interesów polskich przedsiębiorców, sprzyjanie innowacjom, wzrostowi gospodarczemu, a także funkcjonowania uczciwej konkurencji. Aktywność gigantów internetowych, o których wspominałem na początku tego tekstu, nie pozostaje bez wpływu na nasz rynek i polskich obywateli, dlatego wzmacniamy swoje narzędzia i kompetencje, a także uczestniczymy w pracach Komisji Europejskiej, aby wspólnie uregulować tę niezwykle prężną branżę, z korzyścią dla przedsiębiorców i konsumentów. Dostrzegamy rozwój e-commerce, Internetu Rzeczy, usług opartych na chmurze, inwestycji alternatywnych – wiemy, że ochrona konsumentów w dzisiejszych czasach jest dużym wyzwaniem, dlatego aktywnie podejmujemy działania administracyjne oraz legislacyjne. Dostosowujemy kompetencje Urzędu, aby sprawnie eliminować niekorzystne dla konsumentów praktyki. Nowe narzędzia wdrażamy w oparciu o tzw. unijne rozporządzenie CPC oraz dyrektywę ECN+. Możliwość blokowania oszukańczych stron internetowych, zakupu pod przybraną lub ukrytą tożsamością, stosowania przeszukań w sprawach konsumenckich, wzmocnienie niezależności instytucji – to tylko wybrane przykłady licznych inicjatyw. Jesteśmy mocno zaangażowani w prace nad regulacjami pn. Digital Services Act i Digital Market Act, toczącymi się na poziomie europejskim, które mają uporządkować działania sektora Big Tech, w tym platform internetowych. Dążymy do tego, by narodowym regulatorom umożliwić prowadzenie postępowań względem koncernów technologicznych we współpracy z Komisją Europejską.
Naszą odpowiedzią na zachodzące zmiany jest również bieżący kontakt z partnerami zagranicznymi i użycie najnowocześniejszych technologii – m.in. przygotowywanego właśnie narzędzia do automatycznego wyszukiwania klauzul abuzywnych w skomplikowanych dla przeciętnego klienta umowach bankowych, ubezpieczeniowych czy telekomunikacyjnych, ale także w regulaminach korzystania z serwisów społecznościowych czy sklepów internetowych.
Dla zapewnienia uczciwości w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami, poszanowania praw i interesów konsumentów oraz powodzenia celów stawianych w Polskim Ładzie aktywność organu antymonopolowego jest i będzie niezwykle istotna. Przed nami wiele wyzwań, aby poprawić sytuację uczciwych przedsiębiorców i konsumentów. Na nieuczciwych praktykach przedsiębiorców ostatecznie tracimy my wszyscy jako konsumenci, płacąc więcej za produkty lub usługi czy mając ich mniejszy wybór. Tylko efektywna i uczciwa konkurencja zapewni dobrobyt konsumentom, a Polsce – zrównoważony rozwój gospodarczy, szanujący wszystkich uczestników rynku.
Tomasz Chróstny, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Tekst prezesa UOKiK został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2021” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2021”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
HUAWEI APP GALLERY - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
UWAGA OD REDAKCJI: wszystkie teksty zamieszczone w roczniku „Polski Kompas 2021” zostały przygotowane przez autorów i nadesłane do redakcji do 2 września 2021 roku
