TYLKO U NAS
Nowa rzeczywistość wymagała nowych działań
Konsumenci, przedsiębiorcy i cała gospodarka znaleźli się w zupełnie nowej sytuacji. Rzeczywistość, z którą mieliśmy do czynienia w pierwszych tygodniach pandemii, spowodowała z jednej strony powstanie nowych nieuczciwych praktyk, z drugiej konieczność niestandardowych działań ze strony organów państwa, w tym UOKiK – pisze Tomasz Chróstny, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na łamach rocznika „Polski Kompas 2020”
Chociaż rok 2020 jeszcze się nie skończył, to już wiemy, że w historii zapisze się na zawsze. Kiedy w styczniu 2020 r. po raz pierwszy usłyszeliśmy o wybuchu epidemii nowego koronawirusa w Chinach, wiele osób sądziło, że to problem, który nie będzie dotyczył Polski. Sytuacja zmieniła się bardzo szybko, w marcu pojawiły się u nas pierwsze przypadki zakażeń, niedługo potem wprowadzone zostały obostrzenia. Konsumenci, przedsiębiorcy i cała gospodarka znaleźli się w zupełnie nowej sytuacji. Rzeczywistość, z którą mieliśmy do czynienia w pierwszych tygodniach pandemii, spowodowała z jednej strony powstanie nowych nieuczciwych praktyk, z drugiej konieczność niestandardowych działań ze strony organów państwa, w tym UOKiK.
Dostawy sprzętu medycznego do szpitali
Sytuację na rynku obserwowaliśmy jeszcze przed pojawieniem się przypadków COVID-19 w naszym kraju. 1 marca 2020 r. dotarły do nas sygnały, że niektórzy przedsiębiorcy zaczęli wypowiadać szpitalom umowy na dostawę środków ochrony indywidualnej, np. maseczek. Jeszcze tego samego dnia wszcząłem w tej sprawie postępowanie wyjaśniające. Zebrane przez nas informacje przekazaliśmy do Urzędu Zamówień Publicznych. Po podjętych przez nas działaniach i zagrożeniu wykluczania z przyszłych przetargów przez UZP hurtownie nie zdecydowały się na dalsze wypowiadanie zawartych ze szpitalami umów.
Razem z pandemią pojawili się oszuści
Naszą uwagę zwróciły również liczne ogłoszenia w internecie, które wykorzystywały lęk konsumentów przed koronawirusem. Były to oferty dotyczące środków ochrony osobistej i kosmetyków, które fałszywie były reklamowane jako chroniące przed chorobą lub ją leczące. Po pierwsze, ostrzegaliśmy przed nimi konsumentów, po drugie – wystąpiliśmy do portali sprzedażowych o interwencję. Na uwagę zasługuje pozytywna postawa Allegro. Od marca do sierpnia 2020 r. we współpracy z UOKiK przedsiębiorca usunął ok. 140 tys. ogłoszeń wprowadzających w błąd lub z rażąco zawyżoną ceną i zablokował ok. 2,5 tys. kont sprzedających takie produkty. Dużym wsparciem był w tym przypadku wprowadzony przez premiera Mateusza Morawieckiego nakaz wycofania wprowadzających w błąd ogłoszeń z najpopularniejszych portali sprzedażowych.
Przez cały czas aktywnie uczestniczymy w eliminacji z rynku produktów niespełniających wymogów. Bierzemy udział projekcie CASP – Corona 2020, w którego ramach środki ochrony osobistej zostaną szczegółowo zbadane w laboratoriach.
Warto też wspomnieć, że od 1 marca do 31 lipca 2020 r. wydaliśmy również 212 opinii dla organów celnych, w których efekcie zostało zatrzymanych na granicy prawie 20 mln sztuk produktów, w tym 5,3 mln maseczek, 14 mln rękawic, 120 tys. kombinezonów, prawie 270 tys. gogli i 5 tys. przyłbic.
Na ratunek – Tarcza Antykryzysowa
Jak już wspomniałem na wstępie, sytuacja związana z pandemią wymagała ekstraordynaryjnych działań państwa. Odpowiedzią ze strony rządu na zagrożenie kryzysem gospodarczym była Tarcza Antykryzysowa. Aktywnie wzięliśmy udział w tworzeniu nowych przepisów, otrzymaliśmy także nowe kompetencje.
Zmiany na rynku finansowym
W rzeczywistości pandemii bardzo istotną kwestią jest ochrona osób, których sytuacja ekonomiczna pogorszyła się. Pierwszym przyjętym rozwiązaniem chroniącym tę grupę konsumentów było obniżenie maksymalnego poziomu kosztów pozaodsetkowych kredytów konsumenckich, czyli ofert o niskim oprocentowaniu, ale wysokich kosztach dodatkowych, wynikających z pobieranych opłat i prowizji. Zdawaliśmy sobie sprawę, że wiele osób może potrzebować szybkiej pożyczki, np. tysiąca złotych dla zachowania płynności finansowej do końca miesiąca. Stąd przyjęcie rozwiązań, które chronią tych konsumentów przed nadmiernymi opłatami i tym samym przed wpadnięciem w spiralę zadłużenia. Konkretne korzyści dla pożyczkobiorcy widać na przykładzie. Przy pożyczce tysiąca złotych na siedem dni koszty mogły wcześniej wynieść ponad 250 zł. Teraz to już pięć razy mniej, bo ok. 50 zł.
Kolejnym ułatwieniem dla osób w trudnej sytuacji finansowej była możliwość zawieszenia wykonywania umowy kredytowej, tzw. ustawowe wakacje kredytowe, które dają konsumentom prawo do zawieszenia spłaty kredytu na okres do trzech miesięcy bez naliczania odsetek i innych opłat. Z tego rozwiązania może skorzystać osoba, która w wyniku pandemii straciła pracę lub inne główne źródło dochodu. Niestety do UOKiK dotarły sygnały, że banki utrudniają lub uniemożliwiają skorzystanie z tego rozwiązania. Z tych informacji wynika, że w wielu przypadkach konsumenci otrzymują w bankach wyłącznie ofertę skorzystania z bankowego, kosztownego memorandum kredytowego, nawet jeśli zwracają się o ustawowe, darmowe wakacje kredytowe i spełniają ustawowe kryteria do ich udzielenia. Dlatego zdecydowałem o wszczęciu postępowania wyjaśniającego, w którym sprawdzam działania 26 banków w tym zakresie.
Kontrola inwestycji
W Tarczy Antykryzysowej znalazły się również postanowienia, które dały kierowanemu przez mnie urzędowi nowe kompetencje w zakresie kontroli inwestycji. Prezes UOKiK ma prawo zablokować przejęcia spółek o strategicznym znaczeniu dla porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego przez podmioty spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. To rozwiązanie ma zapobiec wrogim przejęciom w czasie pandemii i bezpośrednio po niej. Ustawodawca wzorował się na rozwiązaniach, które są już obecne w innych krajach, np. w Niemczech. Co ważne, te przepisy nie oznaczają blokowania ważnych dla kraju inwestycji. Będziemy prowadzili postępowania sprawnie; jestem przekonany, że większość z nich skończy się przed upływem trzydziestu dni.
Rynek rolno-spożywczy
Czasy COVID-19 rodziły też wśród silnych graczy rynkowych pokusę działań na niekorzyść swoich mniejszych kontrahentów. Ponieważ UOKiK posiada kompetencje do interwencji w przypadku wykorzystywania przewagi kontraktowej w sektorze rolno -spożywczym, postanowiłem zbadać działania stu największych przedsiębiorców z tej branży. Były to największe sieci handlowe oraz producenci spożywczy, w tym podmioty z branży mięsnej, mleczarskiej, przetwórstwa zbóż, warzyw i owoców. Dzięki tej interwencji większość przedsiębiorców wypłaciła zaległe pieniądze dostawcom na łączną kwotę ponad pół miliarda złotych, a także usunęła kwestionowane zapisy z polityk handlowych oraz zawartych kontraktów. Jedynie cztery podmioty nie zmieniły swoich praktyk, dlatego prowadzimy wobec nich postępowania.
Co przed nami?
Koronawirus będzie nam towarzyszył w mniejszym lub większym stopniu jeszcze długo, co najmniej do czasu wynalezienia bezpiecznej szczepionki. To oznacza, że UOKiK nadal musi monitorować rynek, być gotowy na nowe praktyki naruszające prawa konsumentów, konkurencję na rynku i reagować na wszelkie nieprawidłowości. Jesteśmy do tego przygotowani.
Tomasz Chróstny, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Tekst prezesa UOKiK został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2020” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2020”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
HUAWEI APP GALLERY - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
»» O roczniku „Polski Kompas 2020” i nagrodach Polskiego Kompasu czytaj tutaj:
Premiera rocznika Polski Kompas 2020
Nagrody Polskiego Kompasu przyznane
UWAGA OD REDAKCJI: wszystkie teksty zamieszczone w roczniku „Polski Kompas 2020” zostały przygotowane przez autorów i nadesłane do redakcji do 5 września 2020 roku
