TYLKO U NAS
Transformacja sektora energetycznego najważniejszym wyzwaniem
W resorcie funduszy i polityki regionalnej odpowiadamy za to, aby rozwój społeczno-gospodarczy Polski biegł harmonijnym torem. Harmonijnym – to znaczy takim, który godzi cele biznesowe, społeczne i ekologiczne, ponieważ bez postępu społecznego nie są możliwe trwałe sukcesy gospodarcze – wskazuje Grzegorz Puda, minister funduszy i polityki regionalnej w tekście opublikowanym na łamach rocznika „Polski Kompas 2022”
Pandemia COVID-19, a teraz napaść Rosji na Ukrainę mają wpływ na gospodarkę i ludzi w Polsce i na całym świecie. Zastosowanie odpowiedzialnego nastawienia do prowadzenia biznesu w reakcjach rządów oraz przedsiębiorstw na sytuację wynikającą z pandemii przyniosło zarówno krótko-, jak i długoterminowe korzyści, takie jak zwiększona odporność, bardziej sprawiedliwy podział korzyści z działań zaradczych sprzyjających włączeniu społecznemu oraz większy wkład w zrównoważony rozwój. Od pewnego czasu na rynkach surowcowych nastąpił pewnego rodzaju wstrząs, który był skutkiem szczególnie negatywnego najazdu Rosji na Ukrainę.
Przed przedsiębiorcami stoi wiele wyzwań związanych z konkurencyjnością polskiego przemysłu. Dostrzegalny jest jednak także potencjał, jaki niesie za sobą dywersyfikacja źródeł energii.
Prawie 4 mld euro na łagodzenie skutków transformacji
Negocjacje Umowy Partnerstwa z Komisją Europejską przyniosły Polsce nie tylko korzyści finansowe, ale także dotyczące konkretnych zapisów, na których nam szczególnie zależało i które ostatecznie znalazły się w Umowie Partnerstwa. Jesteśmy największym beneficjentem polityki spójności spośród wszystkich państw członkowskich UE. Rozszerzyliśmy też możliwość dofinansowania z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji dla dwóch dodatkowych województw.
Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji muszą być spójne z Krajowym Planem na rzecz Energii i Klimatu, Polityką Energetyczną Polski, a także z dokumentami strategicznymi na poziomie regionalnym. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji umożliwi łagodzenie negatywnych skutków społecznych, gospodarczych oraz środowiskowych transformacji energetycznej. Jest to nowe źródło finansowania dostępne na lata 2021–2027.
Środki UE na transformację energetyczną i łagodzenie jej skutków będą dostępne z trzech głównych źródeł: środków w ramach Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji (MST), tradycyjnej polityki spójności (m.in. Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko, programy regionalne) oraz środków z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.
Najważniejszym elementem Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji jest jego pierwszy filar, tj. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który jedyny spośród trzech filarów MST ma charakter wsparcia w szczególności dotacyjnego i jest przeznaczony na łagodzenie gospodarczych, środowiskowych i społecznych skutków dekarbonizacji. Z uwagi na skalę wyzwań związanych z transformacją w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu Polska otrzymała największą w UE alokację FST w wysokości 3,85 mld euro. Funduszem na rzecz Sprawiedliwej Transformacji zostało objętych pięć regionów węglowych w Polsce. Sprawiedliwa transformacja oznacza równy dostęp do zasobów środowiska (wody, czystego powietrza, terenów zieleni), rynku pracy, infrastruktury społecznej i technicznej, niwelowanie dysproporcji rozwojowych w celu zapewnienia wysokiej jakości życia i możliwości rozwoju w długim horyzoncie czasu.
Podejmując działania w zakresie transformacji energetycznej, w pierwszej kolejności należy mieć jednak na uwadze bezpieczeństwo energetyczne Polski. Stale namawiamy partnerów w Europie, aby jak najszybciej cała unijna gospodarka uniezależniła się od rosyjskich surowców i tym samym nie była podatna na szantaże Kremla oraz nie finansowała rosyjskiego reżimu.
Fundusze Europejskie i pieniądze krajowe wspierają transformację energetyczną, pomagają przeprowadzić w Polsce zmianę w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu sprawiedliwie, bezpiecznie i opłacalnie. FST wspiera dywersyfikację gospodarczą i restrukturyzację objętych finansowaniem regionów. Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji umożliwiają korzystanie z funduszy unijnych przeznaczonych na sprawiedliwą, partycypacyjną, innowacyjną i stymulującą zmianę w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.
Dostępne środki unijne i krajowe wykorzystujemy dla dobra naszej energetyki, a co za tym idzie poprawy jakości życia i zdrowia Polek oraz Polaków. Podejmując działania, zawsze staramy się znaleźć odpowiedni balans pomiędzy ambitnymi celami klimatycznymi Unii Europejskiej a potrzebami rozwojowymi i możliwościami finansowymi Polski. Transformacja sektorów górniczych to poza efektami związanymi ze zmniejszeniem emisyjności CO2 inwestycja oraz korzyści dla gospodarki i kraju – nowe miejsca pracy, zlecenia dla krajowych przedsiębiorców i dostawców oraz wpływy do budżetu.
Inwestując pieniądze unijne w energię odnawialną, nie zapominamy o przeznaczaniu innych dostępnych środków, także krajowych, na technologie przejściowe, takie jak gaz ziemny czy energetyka jądrowa. Przeprowadzona w Polsce transformacja energetyczna będzie nastawiona na unowocześnienie lokalnych gospodarek dotychczas silnie uzależnionych od sektora wydobywczego i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. Jednocześnie będzie ona uwzględniać lokalne potrzeby osób zamieszkujących regiony węglowe.
UE potrzebuje zmiany priorytetów polityki energetycznej w związku z inwazją Rosji na Ukrainę
Wyzwania dotyczące zmiany klimatu i degradacji środowiska wymagają szybkiej transformacji obecnych działań. Zmiany w polityce klimatycznej UE w ostatnich kilkunastu latach dotyczyły głównie stawiania coraz to bardziej ambitnych celów. Zwiększały się wydatki na działania środowiskowe, natomiast kierunek polityki klimatycznej pozostawał niezmienny. Rosyjska agresja na Ukrainę zmusza UE do przewartościowania celów w zakresie polityki klimatycznej, szczególnie w obszarze energetyki.
Także dla Polski transformacja energetyczna to olbrzymie wyzwanie, co związane jest z naszym miksem energetycznym. 71 proc. energii pochodzi z węgla kamiennego lub brunatnego. Jednak zielona transformacja nie może się odbywać kosztem bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju i Unii Europejskiej.
Poprawa jakości życia oraz odpowiedź na rosnące i uzasadnione aspiracje Polaków w zakresie lepszej jakości powietrza, ekologicznego transportu czy zrównoważonego środowiskowo rozwoju są priorytetami dla polskiego rządu. Priorytetem jest również osiągnięcie suwerenności energetycznej. Osiągnięcie neutralności klimatycznej oraz ewolucja gospodarki i energetyki musi się odbywać w sposób bezpieczny dla obywateli, gospodarki i kraju.
W obszarze polityki energetycznej potrzebujemy działań o charakterze systemowym, a nie jedynie tymczasowych sankcji. Priorytetem musi być uniezależnienie się całej Unii Europejskiej od importu surowców energetycznych z Rosji. W budżecie UE na lata 2021–2027 aż 30 proc. środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i 37 proc. środków Funduszu Spójności musi zostać przeznaczone na realizację celów klimatycznych.
Drugi Filar Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, czyli Fundusz InvestEU, co do zasady wyklucza ze wsparcia inwestycje związane z wydobyciem gazu. Jednak zgodnie z brzmieniem punktu 12 (część B zał. nr V do Rozporządzenia ustanawiającego Program InvestEU z dnia 24 marca 2021) możliwe są w tym zakresie pewne wyjątki. Wykluczenie to nie ma zastosowania do projektów, w których przypadku brak jest realnej alternatywy w postaci innej technologii, projektów związanych z zapobieganiem zanieczyszczeniom i ich kontrolą, projektów wyposażonych w instalacje do wychwytywania i składowania dwutlenku węgla bądź wychwytywania i utylizacji dwutlenku węgla oraz projektów przemysłowych lub badawczych prowadzących do znacznego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w stosunku do mających zastosowanie wskaźników w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji.
Transformacja sektora energetycznego jest obecnie zasadniczym wyzwaniem dla Polski. Wojna w Ukrainie postawiła Europę w stan gotowości i zmieniła plany wielu europejskich przywódców odnośnie do prowadzenia polityki energetycznej.
W resorcie funduszy i polityki regionalnej odpowiadamy za to, aby rozwój społeczno-gospodarczy Polski biegł harmonijnym torem. Harmonijnym – to znaczy takim, który godzi cele biznesowe, społeczne i ekologiczne, ponieważ bez postępu społecznego nie są możliwe trwałe sukcesy gospodarcze. Wszystkie działania i inwestycje, które w najbliższej dekadzie będą realizowane w ramach polityki spójności UE, przyczynią się do zwiększenia dobrobytu polskiego społeczeństwa oraz złagodzą negatywne skutki ostatnich lat i miesięcy spowodowane przede wszystkim pandemią COVID-19, wojną w Ukrainie i związanym z tym wzrostem cen surowców energetycznych czy też szybko zmieniającą się sytuacją gospodarczą na świecie.
Grzegorz Puda, minister funduszy i polityki regionalnej
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2022” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2022”:
