Polski geopark na liście UNESCO
Położona w Sudetach Zachodnich Kraina Wygasłych Wulkanów trafiła na listę Światowych Geoparków UNESCO. To trzeci wyróżniony w ten sposób polski geopark.
Poza geoparkiem z Polski w tym samym czasie do listy dołączyło 17 geoparków z różnych części świata, m.in. z Chin, Francji, Grecji, Portugalii, Hiszpanii, Węgier, Finlandii, Danii i Chorwacji.
Światowe Geoparki UNESCO to miejsca, w których promuje się i chroni dziedzictwo geologiczne, przyrodnicze i kulturowe, aktywizując przy tym lokalną społeczność.
Między Złotoryją a Jelenią Górą
Kraina Wygasłych Wulkanów położona jest w obrębie Gór i Pogórza Kaczawskiego - między Złotoryją a Jelenią Górą. Jest to jeden z najbardziej zróżnicowanych - pod względem tektonicznym i geologicznym – obszarów Polski. Na powierzchni 1300 km2 można tu znaleźć ślady historii geologicznej tego rejonu, liczącej 500 mln lat.
Kraina Wygasłych Wulkanów to – jak sama nazwa wskazuje – przede wszystkim dawne wulkany, a tak właściwie zachowane w różnym stopniu pozostałości aktywności wulkanicznej: skały i minerały, ale również formy terenu. W dodatku pochodzące nie z jednego, a trzech epizodów aktywności wulkanicznej, odległych od siebie w czasie o setki milionów lat – wyjaśniała Katarzyna Szadkowska, kierowniczka Pracowni Geologii Złożowej i Środowiskowej w Oddziale Dolnośląskim PIG-PIB we Wrocławiu.
W geoparku można natknąć się na pozostałości aktywności wulkanicznej z aż trzech różnych wycinków historii Ziemi: wulkanizm wczesnopaleozoiczny – ok. 500 mln lat temu; późnopaleozoiczny (permski) – ok. 270 mln lat temu oraz kenozoiczny – ok. 20 mln lat temu. Każdy z nich jest reprezentowany przez liczne formy skalne pochodzenia wulkanicznego, co wyróżnia region na mapie nie tylko Polski, ale i Europy.
Wulkany działają na wyobraźnię i przyciągają turystów. Musimy jednak pamiętać o tym, że Kraina Wygasłych Wulkanów to nie tylko skały wulkaniczne. Spotkamy tu również inne typy skał, pochodzące z różnych okresów geologicznych, które mówią nam między innymi o dawnych zbiornikach morskich i procesach zachodzących w głębi Ziemi. To także ślady dawnego górnictwa, zabytki i przyroda ożywiona – podkreślała dr Szadkowska.
Morena widoczna z kosmosu
UNESCO ogłosiło decyzję 27 marca. Kraina Wygasłych Wulkanów dołączyła tym samym do dwóch innych polskich geoparków, uwzględnionych na liście UNESCO: Geopark Łuk Mużakowa oraz Geopark Świętokrzyski.
Jako pierwszy, w 2011 r., na liście UNESCO znalazł się transgraniczny polsko-niemiecki Geopark Łuk Mużakowa. Został założony w celu ochrony szczególnego tworu geologicznego – moreny czołowej powstałej podczas zlodowacenia środkowopolskiego (Odry).
Morena ma kształt podkowy o długości 40 km i szerokości 3–5 km (krańce oparte Tuplice i Klein Kölzig w Niemczech. Przez środek łuku płynie Nysa Łużycka. Łuk Mużakowa jest uważany za jedyną na Ziemi morenę czołową widoczną z kosmosu.
Po geoparku prowadzi ścieżka edukacyjna. Walory geologiczne tego miejsca są uzupełnione przez cenne przyrodniczo kompleksy leśne oraz kompozycje ogrodowe.
Na tektonicznym szwie
Geopark Świętokrzyski z kolei (na liście od 2021 roku) jest położony w zachodniej części Gór Świętokrzyskich - na terenie miasta Kielce oraz czterech sąsiadujących gmin. Charakteryzuje go nie tylko unikatowe w skali europejskiej dziedzictwo geologiczne, ale także ściśle powiązane z nim wartości historyczne i kulturowe regionu.
Dzięki swojemu unikalnemu ukształtowaniu jest bardzo istotnym obiektem dla badań nad geologiczną przeszłością Europy. Znajdując się w strefie tzw. Transeuropejskiego Szwu Tektonicznego (TESZ), czyli obszaru granicznego między trzema platformami geologicznymi naszego kontynentu, stanowi jedyny jego obszar, gdzie na powierzchni są odsłonięte skały osadowe pochodzące ze wszystkich okresów historii Ziemi od kambru do czwartorzędu.
Magdalena Barcz, Urszula Kaczorowska (PAP)/bz
»» O bieżących wydarzeniach w gospodarce i finansach czytaj tutaj:
