Nie tylko chromosomy… Czym różnią się panie od panów?

Chociaż pod względem genetycznym ludzie są niemal w 99,9 proc. identyczni, to niewielkie różnice w ekspresji genów mogą prowadzić do znacznych odmienności w funkcjonowaniu organizmu kobiet, jak i mężczyzn. Dotyczy to między innymi podatności w zapadalności na choroby, zdolności metaboliczne czy odporności immunologicznej.

Ekspresja genów a różnice płciowe

Badania przeprowadzone przez prof. Shmuela Pietrokovskiego i dr. Morana Gershoniego z Instytutu Weizmanna wykazały, że około 6500 genów wykazuje różnice w ekspresji w co najmniej jednej tkance w zależności, tylko w zależności od płci. Odkryto, że ekspresja genów budujących mięśnie jest wyższa u mężczyzn, natomiast u kobiet dominują geny związane z magazynowaniem tłuszczu. Ponadto, istotne różnice występują także w skórze oraz narządach płciowych.

„Podstawowy genom jest prawie taki sam u każdego z nas, ale jest różnie wykorzystywany u poszczególnych osób” — mówi dr Moran Gershoni, a prof. Shmuel Pietrokovski dodaje: „Paradoksalnie geny sprzężone z płcią to te, w których istnieje większe prawdopodobieństwo przekazania szkodliwych mutacji, w tym tych, które upośledzają płodność. Z tego punktu widzenia mężczyźni i kobiety podlegają różnym presjom selekcyjnym i przynajmniej do pewnego stopnia ewolucję człowieka należy postrzegać jako koewolucję. Ale badanie podkreśla również potrzebę lepszego zrozumienia różnic między mężczyznami i kobietami w genach, które powodują choroby lub reagują na leczenie”.

Mimo, iż oczywistym wyróżnikiem płci jest chromosom XX u kobiet i XY u mężczyzn, to wiele genów obecnych u obu płci może wykazywać odmienny poziom ekspresji, co istotnie wpływa na różnice fizjologiczne pomiędzy kobietami, a mężczyznami.

Nieoczywiste różnice odkryto w układzie sercowo-naczyniowym. Niektóre geny ulegają ekspresji wyłącznie w lewej komorze serca kobiet, a ich aktywność maleje po okresie menopauzalnym, co może tłumaczyć wzrost ryzyka chorób serca i osteoporozy u tej płci w podeszłym wieku.

U kobiet zauważono jednak większą aktywność ekspresji genów aktywnych głównie w tkance mózgowej. Choć ich funkcja do dziś nie jest w pełni znana, to podejrzewa się je o ochronny wpływ na neurony. Dzięki temu płeć żeńska rzadziej zapada na choroby neurodegeneracyjne.

Odporność immunologiczna, a predyspozycje do chorób

Jedną z najbardziej wyraźnych różnic między obiema płciami jest funkcjonowanie układu odpornościowego. Kobiety wykazują większą aktywność immunologiczną, co przekłada się na lepszą odpowiedź na infekcje oraz szczepienia ochronne.

Zakażenie wirusem HIV u kobiet prowadzi do niemal 40 proc. mniejszej replikacji wirusa niż u mężczyzn, co wskazuje na skuteczniejszą kontrolę infekcji.

Zwiększona aktywność układu immunologicznego u kobiet ma jednak swoją cenę – są one znacznie bardziej podatne na choroby autoimmunologiczne, które stanowią aż 80 proc. przypadków w tej grupie. U mężczyzn natomiast obserwuje się większą podatność na nowotwory oraz cięższy przebieg chorób zakaźnych, co było widoczne głownie w przypadku pandemii COVID-19.

Odczuwanie bólu – genetyka czy wpływ kulturowy?

Od dawna funkcjonuje przekonanie, iż kobiety są bardziej wrażliwe na ból. Jednak badania nie wskazują na znaczące różnice genetyczne w zakresie jego odczuwania.

Obecnie nie dysponujemy dowodami na to, że genetycznie kobiety odczuwają ból silniej niż mężczyźni. To raczej kwestia uwarunkowań kulturowych i społecznych. Kobiety rzadziej sięgają również po silne środki przeciwbólowe, mimo częstszego występowania przewlekłych schorzeń bólowych, takich jak migrena czy fibromialgia.

Różnice między kobietami a mężczyznami nie wynikają wyłącznie z czynników hormonalnych, lecz także z odmiennych wzorców ekspresji genów. Choć płeć determinuje pewne biologiczne predyspozycje, to wpływ czynników kulturowych i środowiskowych nie może być pomijany. Kobiety i mężczyźni mają zasadniczo te same geny, jednak ich regulacja i ekspresja mogą różnić się w sposób znaczący, co przekłada się na zdrowie i funkcjonowanie organizmu.

Filip Siódmiak

Źródła: • https://neurosciencenews.com/genetics-sex-differences-6585/

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK222291/#ddd00037

• https://www.amacad.org/publication/daedalus/unequal-nature-geneticists-perspective-human-differences

• http://www.fundacjahilgiera.com/22_03_23_wyklady.html

»» Inne porady dotyczące zdrowia i diety czytaj tutaj:

Jedz zgodnie z kolorami tęczy! Zasada pięciu kolorów

Co jeść, aby zwiększyć odporność i zwalczać infekcje

Jak się wspomóc przy aktywności fizycznej?

»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje.