System informatyczny do walki z łapówkami

Dzięki informatyzacji systemów zamówień publicznych i wprowadzeniu nowych technologii do administracji, problem korupcji uda się zminimalizować. Przejrzystość postępowań utrudni zmowy cenowe wykonawców i przyjmowanie łapówek przez podejmujących decyzje urzędników. Nad takim rozwiązaniem pracowali uczestnicy projektu badawczego Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.

Urzędnicy, którzy podejmują znaczące dla biznesu decyzje, są szczególnie narażeni na korupcję. Mimo środków, które mają jej zapobiegać, zjawisko wciąż występuje. W 2017 roku Centralne Biuro Antykorupcyjne stwierdziło ponad 8 tysięcy przestępstw korupcyjnych. Rok wcześniej było ich ponad 21 tysięcy. Spadek przestępstw w tym obszarze jest widoczny, jednak ciągle nie udało się ich wyeliminować zupełnie.

Obowiązek składania oświadczeń majątkowych dotyczy grupy osób realizujących zadania władz publicznych, urzędników, radnych, sędziów, prokuratorów czy parlamentarzystów. Jest jednym z uznanych narzędzi, które pozwalają na wychwycenie nieudokumentowanych składników majątku, co jednak wymaga porównania z innymi dostępnymi danymi, np. zeznaniami podatkowymi – wyjaśnia dr Wojciech Federczyk, dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. - Natomiast problematyczne wydaje się publikowanie oświadczeń majątkowych, ponieważ kontrola społeczna nie ma możliwości ustalenia pochodzenia majątku. Konieczność upublicznienia informacji o stanie majątkowym może dla części osób stanowić barierę co do podjęcia pracy w sferze publicznej.

Przypadki korupcji bywają trudne do wykrycia, gdyż zarówno wręczający korzyść majątkową, jak tez przyjmujący nie chcą, by sprawa została ujawniona. To jeden z podstawowych problemów, z jakim zmagają się służby.

W naturalny sposób osoby zaangażowane w proceder korupcyjny nie są zainteresowane wyjawieniem takiego czynu. Dlatego w kodeksie karnym wprowadzono rozwiązanie gwarantujące bezkarność osobie dającej łapówkę, która ujawni wszystkie okoliczności zaistniałego zdarzenia – tłumaczy dr Wojciech Federczyk. - Organy ścigania mają możliwość stosowania w określonych sytuacjach prowokacji, aby potwierdzić podejrzenie łapownictwa.

W jaki sposób można jeszcze skuteczniej walczyć z problemem korupcji? Uczestnicy projektu badawczego Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości „Prawo, gospodarka i technologia na rzecz zapobiegania przyczynom przestępczości” próbowali wypracować rozwiązanie, które pozwoli walczyć z tym zjawiskiem. Szansę na przeciwdziałanie działaniom korupcyjnym widzą właśnie w wykorzystaniu nowoczesnych technologii.

Z jednej strony odpowiednie systemy informatyczne pozwalają na szybsze zebranie i analizę rozproszonych dotychczas informacji m.in. z oświadczeń majątkowych, zeznań podatkowych – tłumaczy dyrektor. - Również rozwiązania technologiczne wspierają działalność sygnalistów, którzy mogą w sposób bezpieczny i anonimowy przekazać sygnały o zauważonych nieprawidłowościach. Dotyczy to zarówno systemów wewnętrznych w danej instytucji jak też przekazania informacji organom ścigania. Również transparentność prowadzenia spraw przez organy administracji oraz dostępne publiczne informacje o stanie spraw mogą ograniczać przestrzeń do składania ofert korupcyjnych.

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości zaangażował do współpracy w projekcie profesorów z Harvard Business School, Stanford Research Institute, Massachusetts Institute of Technology, China Europe International Business School oraz IESE Business School. Podczas seminariów, przeanalizowali przyczyny, które najczęściej prowadzą do działań przestępczych i analizując rozwiązania zastosowane w innych krajach, starali się znaleźć sposób, by im zapobiegać.

Publiczna platforma informująca o zamówieniach publicznych mogłaby wyeliminować zmowy cenowe i łapownictwo. Zastosowanie nowych technologii w administracji publicznej to właśnie rozwiązanie, jakie proponują uczestnicy projektu.

Z pewnością informatyzacja zamówień publicznych oznaczająca, że oferty są składane i otwierane w formie elektronicznej powoduje, że ograniczona jest możliwość manipulowania wynikami postępowań przetargowych. Aktualnie są w Polsce wdrażane rozwiązania technologiczne mające na celu taką informatyzację – przyznaje dyrektor.

Korupcja, to problem występujący na całym świecie. Dlatego właśnie tak ważne jest jej zapobieganie i edukowanie społeczeństwa w tym zakresie. Zdaniem uczestników projektu zmiana postrzegania korupcji jako zjawiska patologicznego przełoży się również na postawy osób, które mogą być korumpowane.