KNF odpowiada na interpelacje posła Kacpra Płażyńskiego

Kacper Płażyński złożył na początku marca interpelację do Prezesa Rady Ministrów w sprawie piastowania w KNF kierowniczych stanowisk przez osoby, które zostały oskarżone o popełnienie przestępstw umyślnych związanych bezpośrednio z ich pracą w tej instytucji Napisał, że zaufanie do instytucji jest niezbędnym elementem budowy silnego, sprawnego państwa.

Z uznaniem przyjmuję wysiłki Pańskiego rządu, dzięki którym państwo polskie odzyskuje swój właściwy charakter, odpowiadając coraz lepiej na potrzeby wspólnoty. Mówienie, że mamy „państwo z dykty” albo że nasza Rzeczpospolita to tylko byt teoretyczny można dziś odłożyć na półkę.

Z tym większym zaniepokojeniem przyjmuję sytuację, z jaką mamy do czynienia w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego.

Wedle informacji podawanych przez media – i niezdementowanych przez urząd – wysocy rangą urzędnicy jednej z najważniejszych instytucji nadzorczych w kraju stoją pod zarzutami popełnienia bardzo poważnych przestępstw. Chodzić ma o „szereg zaniedbań umożliwiających kontynuowanie przestępczej działalności Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w Wołominie”.

W sprawie tej prokuratura skierowała do sądu akt oskarżenia. Trzy osoby nim objęte pracują zaś nadal w kierowanej przez Pana przewodniczącego Jacka Jastrzębskiego instytucji i nie zostały zawieszone w wykonywaniu czynności.

Nie przesądzając o winie lub niewinności oskarżonych należy stwierdzić, że sytuacja, w której pracę w KNF świadczą osoby, wobec których toczą się karne postępowania sądowe i którym zarzuca się popełnienie umyślnych przestępstw bezpośrednio związanych z wykonywanymi przez nich obowiązkami łamie w sposób rażący standardy, jakie powinny obowiązywać w instytucji sprawującej nadzór nad newralgicznymi sektorami gospodarki.

Mając na uwadze powyższe, działając w oparciu o art. 19 i 20 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, zadałem pytania dotyczące obowiązujących w KNF przepisów określających wymagania związane z pełnieniem stanowisk kierowniczych oraz tego, jak standardy dotyczące pracowników urzędu korespondują z wymaganiami stawianymi kandydatom na członków organów podmiotów nadzorowanych. Nie ulega bowiem dla mnie wątpliwości, że nadzorca powinien wymagać od siebie co najmniej tyle, co od nadzorowanych.

Ze smutkiem zauważam, że Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego naruszył w ten sposób przepisy wynikające z ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora.

Wobec faktycznej odmowy odpowiedzi na pytania ze strony KNF a także ze względu na to, że zgodnie z ustawą o nadzorze rynkiem finansowym nadzór nad tym organem sprawuje Prezes Rady Ministrów, jestem też zmuszony prosić Pana Premiera o wyjaśnienie podnoszonych przeze mnie kwestii i udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Czy przepisy w KNF dotyczące stanowisk kierowniczych wymagają nieposzlakowanej opinii i rękojmi należytego wykonywania funkcji wobec pracowników?

2. Czy na mocy jednej z uchwał KNF z 2008 roku ocenom takim jak wskazane powyżej poddawani są kandydaci na członków organów podmiotów nadzorowanych?

3. Czy Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego jest zobowiązany do przestrzegania polskiego prawa, w szczególności zaś ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora?

4. Jak ocenia Pan sytuację, w której osoby oskarżone o poważne, umyślne przestępstwo pracują i wykonują obowiązki w instytucji, która powinna wytyczać najwyższe standardy etyczne, tworząc w tym zakresie wzór do naśladowania dla nadzorowanych przez siebie podmiotów?

Stanowisko KNF

15 marca interpelacja została przekazana do KNF i na reakcję tej instytucji nie trzeba było długo czekać. W odpowiedzi na interpelację Kacpra Płażyńskiego 31 marca Rafał Mikusiński, zastępca przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego przesłał na ręce Elżbiety Witek, marszałek Sejmu Rzeczypospolitej swoje stanowisko w zakresie zadanych pytań. Poniżej odpowiedzi KNF.

Ad 1

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 7 oraz art. 9 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 2059) Przewodniczącego KNF oraz Zastępców Przewodniczącego KNF powołuje Prezes Rady Ministrów spośród osób, które cieszą się nieposzlakowaną opinią i dają rękojmię prawidłowego wykonywania powierzonych zadań.

Wskazane przepisy mają ściśle określony zakres podmiotowy i nie mają zastosowania do innych pracowników UKNF, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze.

Niezależnie od powyższego, wszystkich pracowników UKNF obowiązują wymagania i standardy określone w regulacjach wewnętrznych UKNF, w tym w Regulaminie pracy UKNF stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 1/2019 Przewodniczącego KNF z dnia 2 stycznia 2019 r., w zarządzeniu nr 36/2020 Przewodniczącego KNF z dnia23 września2020 r. w sprawie zasad zarządzania konfliktem interesów w UKNF oraz w Kodeksie Etyki UKNF i w Kodeksie etycznych standardów postępowania pracownika UKNF,stanowiących załącznikinr 1 i 2 do zarządzenia nr 26/2020 Przewodniczącego KNFz dnia 17 czerwca 2020 r. w sprawie standardów etycznych oraz rozwiązań służących przeciwdziałaniu mobbingowi i dyskryminacji w zatrudnieniu w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego.

Niemniej jednak, w odniesieniu do pracowników UKNF, czy też kandydatów w na pracowników UKNF, nie istnieje ustawowy wymóg posiadania ani weryfikowania posiadania nieposzlakowanej opinii oraz dawania rękojmi należytego wykonywania funkcji. UKNF, jako pracodawca, ocenia działalność swoich pracowników na gruncie obowiązujących przepisów prawa pracy i może podejmować decyzje wyłącznie na ich podstawie i w wyznaczonych przez nie granicach.

Ad 2.

Kandydaci na członków organów podmiotów nadzorowanych muszą spełniać wymagania określone w powszechnie obowiązujących przepisach prawa, przy czym poszczególne ustawy sektorowe odmiennie je precyzują, a organ nadzoru zobowiązany jest do ich weryfikacji. Kompetencje organu nadzoru w tym obszarze wynikają każdorazowo z przepisów szczególnych i są w nich wyraźnie określone.

W przypadku podmiotów działających na rynku kapitałowym, kluczowym wymogiem wobec członków zarządu lub rad nadzorczych jest wymóg posiadania nieposzlakowanej opinii (w przypadku spółki prowadzącej rynek regulowany ten wymóg ma zastosowanie tylko do członków zarządu). Przepisy wymagają także, aby członek lub kandydat organu nie był co do zasady karany, przy czym poszczególne ustawy w zakresie rynku kapitałowego odmiennie ten wymóg precyzują.

Ponadto, członkowie organów spółki prowadzącej rynek regulowany oraz podmiotów świadczących usług i w zakresie udostępniania informacji o transakcjach muszą spełniać wymóg niezależności osądu, w celu zapewnienia skutecznej oceny i weryfikacji podejmowania przez nich decyzji związanych z bieżącym zarządzaniem oraz wymóg poświęcania wystarczającej ilości czasu na sprawowanie swoich funkcji.

Podobnie, na gruncie ustawy z dnia 11 września2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2020 r. poz. 895, z późn. zm.), członkowie organów zarządzających zakładów ubezpieczeń oraz zakładów reasekuracji zobowiązani sąd o spełnienia szeregu wymagań,do których zaliczyć należy:wymóg posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych; wymóg posiadania wyższego wykształcenia,wymóg braku skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe prawomocnym wyrokiem sądu,jak również wymóg dawania rękojmi prowadzenia spraw zakładu w sposób należyty.

Podkreślenia wymaga, że prawodawca krajowy postrzega warunek dawania rękojmi jako odpowiednik określonego w dyrektywie Wypłacalność II  wymogu „nieposzlakowanej opinii (reputacji)”. Kryterium reputacji odnosi się do uczciwości i  nieposzlakowanej opinii osoby mającej faktycznie zarządzać zakładem ubezpieczeń lub zakładem reasekuracji. Ocena spełniania wymogu w zakresie rękojmi polega na analizie informacji o przeszłych dokonaniach takiej osoby, tj. prezentowanej dotychczas postawy etycznej i  moralnej, a także dotychczasowego sposobu jej postępowania,zwłaszcza w aspekcie wykonywania dotychczasowych obowiązków zawodowych.

W przypadku sektora bankowego członkowie organu zarządzającego powinni mieć wiedzę,umiejętności i doświadczenie niezbędne do wykonywania swoich obowiązków.

Członkowie organów zarządzających powinni również poświęcać wystarczająco dużo czasu na wykonywanie swoich funkcji oraz działać w  sposób uczciwy, etyczny i zachowywać niezależność osądu. Omawiane wymogi zostały przewidziane w Dyrektywie CRD IV1i zostały implementowane do polskiego prawa w  ramach ustawy – Prawo bankowe.

Zgodnie z ustawą Prawo bankowe,członkowie zarządu i rady nadzorczej banku powinni mieć wiedzę,umiejętności i doświadczenie, odpowiednie do pełnionych przez nich funkcji i  powierzonych im obowiązków,oraz dawać rękojmię należytego wykonywania tych obowiązków.Rękojmia,odnosi się w szczególności do reputacji,uczciwości i rzetelności danej osoby oraz zdolności do prowadzenia spraw banku w sposób ostrożny i  stabilny (omawiane wymogi przewidują m.in. wymóg niekaralności). Prawodawca europejski ustanowił w Dyrektywie CRD IV również kompetencje do wydania wytycznych dotyczących m.in. posiadania przez członka organu zarządzającego odpowiedniej wiedzy,umiejętności i doświadczenia. W tym zakresie istnieje wspólny dokument z  zakresu rynku bankowego oraz rynku kapitałowego wydany przez EBA i ESMA – Wytyczne w Sprawie Oceny Odpowiedniości Członków Organu Zarządzającego i Osób Pełniących Najważniejsze Funkcje (EBA/GL/2017/12). W oparciu o  ww. Wytyczne EBA i ESMA oraz regulacje wprost wynikające z przepisów prawa UKNF opracował Metodykę oceny odpowiedniości członków organów podmiotów nadzorowanych: banków, spółdzielczych systemów ochrony instytucjonalnej, zakładów ubezpieczeńi reasekuracji, towarzystw emerytalnych oraz domów maklerskich2. Metodyka systematyzuje różnorodną i obszerną tematykę w zakresie oceny odpowiedniości oraz znaczną liczbę regulacji prawnych: zarówno bezwzględnie obowiązujących, jak i mających charakter zaleceń lub dobrych praktyk. Przy jej opracowywaniu UKNF dołożył starań,aby zawarte w  niej wymogi miały możliwie uniwersalny charakter, mający zastosowanie do wszystkich sektorów rynku finansowego oraz do wszystkich osób podlegających ocenie. Proces oceny odpowiedniości jest wieloaspektowy i wiele z kryteriów odzwierciedlonych w Metodyce ma charakter jakościowy.

Celem UKNF było,aby przedstawiony opis sposobu ich rozumienia był jak najbardziej praktyczny i  przydatny,pozostając jednocześ nie na tyle elastycznym, aby objąć swym zakresem wielość przypadków, charakterystykę stanowiska i różnorodność podmiotów nadzorowanych.

Powyższe regulacje w żaden sposób, ani wprost, ani odpowiednio, nie odnoszą się do pracowników UKNF,dotyczą bowiem wyłącznie określonych kategorii osób wchodzących w skład organów podmiotów nadzorowanych i  nie mają zastosowania do innych pracowników podmiotów nadzorowanych. Wymóg posiadania nieposzlakowanej opinii oraz dawania rękojmi prawidłowego wykonywania powierzonych zadań, a  w  konsekwencji także obowiązek jego weryfikacji, może bowiem być odnoszony wyłącznie do takich osób, wobec których wymóg taki został wyraźnie wskazany w przepisach prawa.

Ad 3.

Udzielenie odpowiedzi na pytanie 3  wymaga odniesienia się do kwestii zakresu związania UKNF i KNF przepisami ustawy z  dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z  2018 r. poz. 1799), w których określone zostały uprawnienia przysługujące posłom i senatorom w ramach wykonywania mandatu. Przepisy art. 19 i  20 ustawy z  dnia 9  maja 1996 r. o  wykonywaniu mandatu posła i senatora, które stanowiły podstawę zwrócenia się przez Pana Posła Kacpra Płażyńskiego do UKNF z  pytaniami, statuują uprawnienia posłów i senatorów w  ramach wykonywania mandatu obejmujące:uzyskiwanie informacji i materiałów,wstęp do pomieszczeń,wgląd w działalność instytucji, wystąpienie z interwencją.Przepisy ww. ustawy rozstrzygają również o zakresie podmiotowym stosowania tych przepisów wskazując krąg podmiotów zobowiązanych do zapewnienia możliwości realizacji przez posłów i  senatorów poszczególnych uprawnień.Zgodnie z  art. 3  ust. 1  ustawy z  dnia 21 lipca 2016 r. o  nadzorze nad rynkiem finansowym,w brzmieniu obowiązującym od dnia 1  stycznia 2019 r., Urząd Komisji Nadzoru Finansowego jest państwową osobą prawną,odrębną od Skarbu Państwa,której zadaniem jest zapewnienie obsługi Komisji Nadzoru Finansowego i Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego.

Ze względu na cele nadzoru sprawowanego przez KNF, w tym w szczególności zapewnienie jego skutecznej realizacji niezwykle istotną rolę odgrywa stworzenie warunków gwarantujących samodzielność i niezależność w  wykonywaniu przez KNF nadzoru nad rynkiem finansowym i  wyeliminowanie wpływu wszelkich czynników zewnętrznych,których oddziaływanie mogłoby wywołać niekorzystne dla prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego skutki. KNF w zakresie realizacji zadań nadzoru nad rynkiem finansowym jest centralnym organem administracji publicznej,ale pozostaje organem wyłączonym z aparatu administracji rządowej. W katalogu podmiotów zobowiązanych do zapewnienia możliwości realizacji przysługujących posłom i  senatorom uprawnień,określonych w  art. 19 ust. 1  ustawy z  dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i  senatora, wymienione zostały organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego,spółki z udziałem Skarbu Państwa oraz zakłady i przedsiębiorstwa państwowe i samorządowe. Z kolei katalog podmiotów zobowiązanych do zapewnienia realizacji prawa posła lub senatora do podjęcia interwencji obejmuje wymienione w art. 20 ust. 1  ww. ustawy organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zakłady lub przedsiębiorstwa państwowe,organizacje społeczne, a także jednostki gospodarki niepaństwowej.

Mając na uwadze przedstawiony wyżej status prawny UKNF i KNF należy stwierdzić,że ani UKNF, ani KNF nie mieści się w  zakresie żadnej z kategorii organów i  jednostek wymienionych w powyżej przywołanych przepisach, co przesądza o wyłączeniu stosowania art. 19 i  art. 20 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o  wykonywaniu mandatu posła i senatora wobec UKNF i KNF, a  w konsekwencji także wobec Przewodniczącego KNF, który – jak wyżej wskazano – kieruje pracami KNFi reprezentuje ją na zewnątrz oraz kieruje UKNF i reprezentuje Urząd na zewnątrz.

Ad 4.

Porównywanie ze sobą dwóch całkowicie odrębnych i  odmiennych prawnie oraz funkcjonalnie procesów – tj. oceny pracownika dokonywanej przez pracodawcę jakim jest UKNF, oraz przeprowadzanej przez organ nadzoru, KNF, oceny odpowiedniości kandydatów na członków organów podmiotów nadzorowanych, jest nieuzasadnione. Zasadnicze i  oczywiste różnice wyrażają się tu m. in. w  roli, w jakiej występuje organ nadzoru i obsługujący go Urząd w obydwu sytuacjach, statusie publiczno-prawnym ocenianych w tych procesach osób, w zakresie ich obowiązków i odpowiedzialności,a także w reżimach prawnych regulujących te  kwestie. Jak już wskazano bowiem powyżej standardy etyczne i wymagania w tym obszarze dla podmiotów nadzorowanych i członków ich organów wyznaczane są przez konkretne przepisy prawa.Wszyscy pracownicy UKNF są zobowiązani do przestrzegania powszechnie obowiązujących przepisów prawa oraz regulacji wewnętrznych,w  tym zarządzeń,o  których mowa w odpowiedzi na pytanie nr 1. Każdy pracownik UKNF, niezależnie od formy i  rodzaju zatrudnienia, zajmowanego stanowiska i pełnionej funkcji, zobligowany jest stosować się do tych regulacji, które stanowią wytyczne dla standardów postępowania pracowników m.in. w zakresie realizowania czynności nadzorczych. W  UKNF istnieją zatem niezbędne mechanizmy eliminowania działań,które mogłyby tworzyć sytuację konfliktu interesu lub naruszać standardy etyczne.

Niezależnie od powyższego,samo wniesienie aktu oskarżenia do sądu nie przesądza o  winie oskarżonego i  nie stanowi samoistnej podstawy do wyciągania konsekwencji służbowych wobec pracownika. Jak wyżej wspomniano, UKNF, jako pracodawca, ocenia działalność swoich pracowników na  gruncie obowiązujących przepisów prawa pracy i podejmuje działania w wyznaczonych przez nie granicach.

Uzyskaliśmy także dzisiaj bezpośrednia wypowiedź telefoniczną od Jacka Barszczewskiego, dyrektora departamentu komunikacji społecznej KNF, który potwierdził, że pośród osób postawionych w stan oskarżenia, w UKNF zatrudnione są obecnie 3 osoby.

Żadna z nich nie zajmuje się obecnie ani bezpośrednio, ani pośrednio nadzorem nad podmiotami z sektora SKOK. Urzędowi KNF znane są zarzuty stawiane zatrudnionym osobom oraz fakt wniesienia do sądu aktu oskarżenia w sprawie tych zarzutów, jak również fakt braku prawomocnego wyroku sądu w tej sprawie. Powyższe nie uzasadnia podejmowania wobec tych osób szczególnych działań kadrowych.

oprac.gr