TK uznał za niekonstytucyjne niektóre przepisy regulujące działania służb

W wyroku z 30 lipca Trybunał Konstytucyjny zebrany w pełnym składzie sędziów wydał orzeczenie w sprawie toczącej się przez trzy lata, zainicjowanej przez Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratora Generalnego. Wyrok dotyczy działań służb w zakresie pozyskiwania i gromadzenia informacji na temat obywateli.

TK rozpatrując połączone wnioski obu instytucji oraz wniosek Sejmu miał ocenić zgodność z konstytucją szeregu przepisów z ustaw o działalności służb operacyjnych. Uznał za niezgodne z konstytucją zapisy ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, z których wynika, że ABW w celu rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania zagrożeń godzących w podstawy ekonomiczne państwa może, po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego zarządzić kontrolę operacyjną gdy "inne środki okazały się bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne".

Trybunał podważył zapisy ustaw: o Policji, Straży Granicznej, kontroli skarbowej, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, SKW oraz SWW, ABW i Służbie Celnej, ponieważ nie przewidują niezależnej kontroli udostępniania danych telekomunikacyjnych, o których mowa w ustawie Prawo telekomunikacyjne.

Za niezgodne z konstytucją Trybunał uznał zapisy ustaw o Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, CBA, SKW i Służbie Celnej które nie przewidują niezależnej kontroli nad udostępnieniem danych telekomunikacyjnych, o których mowa w ustawie - Prawo telekomunikacyjne. Przepisy te regulują pozyskiwanie przez służby policyjne oraz ochrony państwa danych telekomunikacyjnych, zatrzymywanych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych. W uzasadnieniu wyroku TK stwierdził, że "skoro pozyskiwanie tych danych dokonuje się w sposób niejawny, bez wiedzy i woli podmiotów, o których informacje są gromadzone, a zarazem przy ograniczonej kontroli społecznej, brak niezależnej kontroli nad tym procesem stwarza ryzyko nadużyć. Może przyczyniać się nie tylko do podejmowania nieuzasadnionej ingerencji w wolności lub prawa osób, ale i stanowić zagrożenie dla demokratycznych mechanizmów sprawowania władzy."

Za niezgodne z konstytucją Trybunał uznał też, że artykuły ustaw o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym oraz Służbie Kontrwywiadu Wojskowego w zakresie, w jakim nie przewidują zniszczenia danych niemających znaczenia dla prowadzonego postępowania. Podobnie TK uznał za niezgodny z konstytucją zapis ustawy o Służbie Celnej w zakresie, w jakim zezwala on na zachowanie materiałów innych, niż zawierające informacje mające znaczenie dla postępowania w sprawach wykroczeń skarbowych lub przestępstw skarbowych określonych w 9 rozdziale ustawy Kodeks karny skarbowy. Trybunał stwierdził też, że niezgodne z konstytucją są artykuły ustaw o Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym oraz Służbie Kontrwywiadu Wojskowego w zakresie, w jakim nie przewidują gwarancji niezwłocznego, komisyjnego i protokolarnego zniszczenia materiałów zawierających informacje objęte zakazami dowodowymi, co do których sąd nie uchylił tajemnicy zawodowej bądź uchylenie było niedopuszczalne. W pozostałym zakresie podniesione przez wnioskodawców kwestie dotyczące inwigilacji osób objętych tajemnicą zawodową (m. in. dziennikarze, adwokaci) nie zostały podważone przez Trybunał. - W przeciwieństwie do stanowiska, jakie wyraził Trybunał w dzisiejszym wyroku nie uważam, ażeby wystarczającym rozwiązaniem kwestii poszanowania tajemnicy obrończej i dziennikarskiej (...) byłoby tylko wprowadzenie gwarancji, że materiały uzyskane pomimo zakazu dowodowego będą odpowiednio niszczone. Mechanizm taki jest oczywiście ważny i potrzebny, lecz jedynie jako instrument uzupełniający na wypadek, gdyby nie zadziałała gwarancja podstawowa w postaci całkowitego zakazu podsłuchiwania obrońców i dziennikarzy w zakresie objętym tajemnicą obrończą i dziennikarską wygłosił w zdaniu odrębnym sędzia Wojciech Hermeliński.

Wyrok Trybunału może przesądzić o przyszłych zmianach we wspomnianych ustawach. Zdania odrębne do wyroku zgłosili sędziowie TK: Wojciech Hermeliński i Marek Zubik.

Zdaniem wnioskodawcy - Rzecznika Praw Obywatelskich pomimo tego, że Konstytucja RP gwarantuje ochronę tajemnicy komunikowania się, to nie istnieje żadne efektywne narzędzie kontroli prawidłowości ingerencji służb w tę tajemnicę, a brak konkretności w przepisach powoduje, że służby mogą sięgać po dane telekomunikacyjne (np. dane lokalizacyjne) praktycznie w dowolnym i tylko ustalonym przez siebie przypadku, co jest sprzeczne z Konstytucją. Podmioty wykonujące działalność telekomunikacyjną są zobowiązane udostępniać dane służbom w każdym przypadku, gdy o to poproszą, a nie tylko wówczas, gdy jest to niezbędne. Biuro RPO , po zbadaniu stanu prawnego w zakresie pozyskiwania przez poszczególne służby informacji objętych tajemnicą komunikowania się uznało, że jest on niezgodny z konstytucją i Europejską Konwencją Praw Człowieka.