BGK: Aktywność inwestycyjna samorządów wzrasta

Pomimo trudnej sytuacji na rynku rośnie aktywność inwestycyjna samorządów, które poprzez realizowane projekty rozwijają najbliższe otoczenie w sposób zrównoważony. Takie wnioski wynikają z raportu „Zrównoważony rozwój na tle wyzwań inwestycyjnych i sytuacji finansowej polskich samorządów” przygotowanego przez BGK

Ostatnie miesiące to czas, w którym kolejne kryzysy nakładały się na siebie, tworząc bardzo niesprzyjające warunki gospodarcze – kryzys pandemiczny i inflacja, która była jego następstwem, szybko zostały wzmocnione przez kryzys energetyczny związany z rosyjską agresją na Ukrainę. W tym nowym otoczeniu samorządy musiały jednocześnie dostosować się do zmian regulacyjnych bezpośrednio wpływających na ich sytuację finansową. Departament Badań i Analiz BGK przeprowadził wśród samorządów ankietę na temat tego, jak na inwestycje samorządów wpływa aspekt zrównoważonego rozwoju. Z badania wynika, że jednostki samorządu terytorialnego (JST) największą wagę przywiązują do społeczno-ekonomicznych aspektów zrównoważonego rozwoju. Najczęściej jako najistotniejsze wskazują obszary ich bezpośredniej odpowiedzialności, takie jak rozwój infrastruktury i usług edukacyjnych. Znajduje to odzwierciedlenie w ich priorytetach inwestycyjnych.

W strukturze inwestycji samorządów dominują projekty drogowe. W 2021 r. wyniosły one 15,9 mld zł, co stanowiło 1/3 udziału we wszystkich inwestycjach (33,2 proc.). Wartość inwestycji drogowych była wyższa niż suma wydatków na infrastrukturę wodno-kanalizacyjną (5,8 mld zł), turystykę, sport i kulturę (5,7 mld zł) oraz na transport zbiorowy (3,9 mld zł).

Jest to mocno powiązane z tym, że inwestycje w tym obszarze są najczęściej uznawane za niedostateczne – wskazało tak 77 proc. samorządów. Mniejsze potrzeby inwestycyjne można zaobserwować w takich obszarach jak gospodarka odpadami (45 proc.), ciepłownictwo (40 proc.) i transport zbiorowy (39 proc.).

Ogólnie udział wydatków majątkowych w całkowitych wydatkach JST w pierwszej połowie 2022 r. wyniósł 11 proc. i był wyraźnie wyższy niż rok wcześniej. Dynamika wydatków inwestycyjnych rok do roku wyniosła 26,3 proc., a większość samorządów spodziewa się jej przyspieszenia w drugiej połowie roku. Duży wpływ na to będą mieć projekty realizowane w Programie Inwestycji Strategicznych, którego operatorem jest BGK.

Zrównoważony rozwój jest dla BGK kluczowym elementem realizowanej przez nas misji. Z drugiej strony samorządy są ważną grupą naszych klientów i jednocześnie odpowiadają za organizację aspektów naszego życia społeczno-gospodarczego. Jak wynika z naszego badania, aż 93 proc. JST spodziewa się wzrostu nakładów inwestycyjnych w 2022 r. Jest to m.in. efekt Programu Inwestycji Strategicznych. Wartość rozstrzygniętych postępowań na realizację inwestycji ze wsparciem tego programu wyniosła we wrześniu tego roku 17,5 mld zł – mówi Mateusz Walewski, główny ekonomista oraz dyrektor Departamentu Badań i Analiz BGK.

Inwestycje rosną pomimo spadającej nadwyżki operacyjnej. W pierwszej połowie 2022 r. relacja nadwyżki operacyjnej do dochodów bieżących samorządów wynosiła 12,8 proc. i była mniejsza niż średnia z lat ubiegłych. Inwestycje są głównie finansowane ze środków własnych (36,7 proc.), ponadto 22 proc. ze środków europejskich, a tylko ponad 10 proc. z kredytu. Jednocześnie samorządy spodziewają się wyraźnego wzrostu znaczenia dotacji z budżetu państwa – ich udział w całkowitym finansowaniu inwestycji w 2021 r. wynosił 14,5 proc.

Samorządy realizują politykę zrównoważonego rozwoju przede wszystkim poprzez „zielone” projekty inwestycyjne oraz akcje edukacyjne. Odpowiedziało tak kolejno 55 i 52,7 proc. samorządów. Udział „zielonych” inwestycji w całkowitych wydatkach majątkowych samorządów w 2021 r. wynosił 17,5 proc., zatem co szósta złotówka wydana przez samorządy była „zielona”. Tego typu inwestycje mają służyć ochronie roślin, oczyszczaniu miast i wsi, ochronie gleb i wód podziemnych czy ochronie różnorodności biologicznej i krajobrazu. Największy odsetek takich inwestycji był w gminach wiejskich (28,7 proc.), a w ujęciu regionalnym w województwie mazowieckim (22,9 proc.). Ponadto większość samorządów (89 proc.) na bieżąco monitoruje środowiskowe oddziaływanie realizowanych inwestycji. Nieco rzadziej są dokonywane analizy oddziaływania społecznego (66,4 proc.).

Raport został zaprezentowany podczas XV Ogólnopolskiej Konferencji BGK dla JST.

Pełny raport dostępny jest na stronie internetowej BGK: https://www.bgk.pl/files/public/Raporty/20221102-Raport-o-inwestycjach-JST.pdf

BGK/KG