Do kogo należy złoto? EBC twierdzi, że do banków centralnych

Bank centralny, naród a może państwo? Właściciel może być tylko jeden, twierdzi EBC, który obawia się, że zapis we włoskiej ustawie budżetowej umożliwi rządowi przejęcie kontroli nad rezerwami złota.

Problem powstał pod koniec listopada, kiedy podczas prac nad budżetem na 2026 rok w Senacie pojawiła się jedna niewielka, ale brzemienna w skutkach poprawka. Zgłosił ją Lucio Malan z Fratelli d’Italia, partii premier Giorgii Meloni. Według zapisu, dwukrotnie zresztą już zmienianego, “rezerwy złota zarządzane i przechowywane przez Bank Włoch należą do państwa, w imieniu narodu włoskiego”. Włochy mają 2452 t złota. To trzecie co do wielkości krajowe zasoby na świecie, po Stanach Zjednoczonych i Niemczech. Wartość włoskiego złota sięga 300 mld euro.

Bank centralny niezależny

Krajowe banki centralne wchodzące w skład strefy euro, takie jak Banca d’Italia, prowadzą politykę pieniężną Europejskiego Banku Centralnego, jednak same zarządzają swoją częścią oficjalnych rezerw, a ich bilans zachowuje autonomię.

Według systemu prawnego obowiązującego w strefie euro, złota - podobnie jak pozostałych rezerw walutowych - nie można przenieść do budżetu państwa ani użyć do finansowania wydatków publicznych. Gdyby tak się stało, zostałoby to uznane za naruszenie zasad niezależności banku centralnego, obowiązujących w Unii Europejskiej.

Problem jest jeszcze szerszy, gdyż Włochy to ważny członek strefy euro, z olbrzymimi zasobami złota, i nagła zmiana zasad zarządzania rezerwami mogłaby podważyć stabilność monetarną Włoch, a tym samym całej eurostrefy.

EBC boi się precedensu

Zmiana zaproponowana podczas obrad włoskiego Senatu nie przewiduje transferu złota do budżetu, nie mniej jednak prowokuje do takich spekulacji. Najpierw wywołała dyskusję wśród polityków i ekonomistów, ale szybko głos w tej sprawie zabrał EBC. Nic dziwnego, bo gdyby bank centralny Włoch na polecenie rządu upłynnił rezerwy złota, zachwiałoby to stabilnością wspólnej waluty.

EBC obawia się - jak pisał euronews - że interwencja polityczna w tej kwestii może osłabić bank centralny, wywołać niepewność regulacyjną i wzbudzić wątpliwości, czy złoto może być wykorzystywane jako „skarb narodowy” do takich celów, jak redukcja zadłużenia lub pokrycie wydatków publicznych. EBC chce też uniknąć ustanowienia precedensu, gdyż jeśli jeden kraj jednostronnie zmieni zasady dotyczące swoich rezerw, inne mogą zechcieć zrobić to samo, co oczywiście zagrozi całej strefie euro. Prezes EBC, Christine Lagarde, przypomniała Włochom, że zarządzanie operacyjne złotem musi pozostać w rękach ich banku centralnego, a wszelkie próby przedefiniowania tej zasady należy traktować z “najwyższą ostrożnością”.

Wyjaśnienia Włochów

Włoski Parlament częściowo uległ naciskom EBC i do poprawki dodał interpretację, według której przepis dotyczący zarządzania oficjalnymi rezerwami zawarty w skonsolidowanej ustawie o przepisach walutowych „należy interpretować w ten sposób, że rezerwy złota zarządzane i przechowywane przez Bank Włoch należą do narodu włoskiego”. Według Włochów, poprawka nie uchyla przepisów Unii Europejskiej chroniących niezależność ich banku centralnego.

EBC był jednak innego zdania i skrytykował zmiany przeprowadzone przez Włochów. Według Europejskiego Banku Centralnego, poprawka nie jest uzasadniona. Jak informuje Reuters - dokument, jaki EBC otrzymał od włoskiego Ministerstwa Skarbu w tej sprawie nie precyzuje, „jaki jest konkretny cel zmienionego projektu przepisów”. W związku z tym, „władze włoskie proszone są o ponowne rozpatrzenie zmienionego projektu przepisu”.

Rzymska deklaracja zasad

Wymiana stanowisk między EBC a rządem włoskim nadal trwa. Jak informuje Reuters powołując się na własne źródła, dzisiaj minister gospodarki Giancarlo Giorgetti zamierza wysłać list do Lagarde, aby wyjaśnić projekt ustawy. Przekonuje, że Rzym nie zamierza podważać niezależności krajowego banku centralnego, twierdząc, że jego rezerwy złota należą do narodu włoskiego. - Nie jesteśmy zainteresowani sprzedażą ani wykorzystaniem złota w żaden alternatywny sposób. To deklaracja zasad, z powodu której nie chcemy wywoływać konfliktu międzynarodowego – powiedział cytowany przez agencję Reuters Marco Osnato, poseł z partii Fratelli d’Italia.

Europejski Bank Centralny tworzy swoje rezerwy złota głównie dzięki wkładom państw członkowskich. Państwa przystępujące do strefy euro są zobowiązane do wpłacenia określonej kwoty do kapitału i rezerw EBC. Część tej wpłaty - tradycyjnie jest to około 15 proc. - musi być dokonana w złocie, a reszta w walutach obcych. Krajowe banki centralne nadal zarządzają swoimi pozostałymi rezerwami złota w ramach Eurosystemu, jednak podlegają zasadom i politykom ustalanym przez EBCi.

Stanisław Koczot