Jak i gdzie będzie kreowana cena energii w Polsce?

Towarowa Giełda Energii jest instytucją zaufania publicznego o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa na rynkach energii elektrycznej i gazu oraz innych powiązanych produktów energetycznych. Do najważniejszych zadań TGE należy zapewnienie bezpieczeństwa rynku, na którym powstaje referencyjna cena, transparentności i ciągłości świadczonych usług giełdowych w modelu i standardzie rynku europejskiego - – pisze w „Polskim Kompasie 2017” Paweł Ostrowski, wiceprezes zarządu Towarowej Giełdy Energii SA

TGE stanowi jeden z filarów infrastruktury energetycznej w Polsce – poprzez udostępnianie platformy do obrotu energią elektryczną i gazem oraz kreowanie krajowych cen tych produktów. Wiarygodne indeksy cenowe to wzmocnienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej i niezbędny instrument wykorzystywany do zarządzania strategiami handlowymi oraz oceny ryzyka. Produkty energetyczne często stanowią znaczącą część kosztów działalności przedsiębiorców – dlatego tak ważny jest dla nich płynny rynek giełdowy, który gwarantuje referencyjne ceny.

Na rynku muszą zatem dla dobra odbiorców końcowych współistnieć dwie koncepcje – z jednej strony liberalizacji rynku, z drugiej kontroli przez organy państwowe w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, zabezpieczenia przed dużymi wahaniami cen i jednocześnie zapewnienia ciągłości dostaw po akceptowalnych cenach.

Gdzie będzie kreowana cena energii elektrycznej dla rynku krajowego

TGE jako giełda krajowa jest częścią wspólnego europejskiego rynku energii zwanego Multi Regional Coupling (MRC), który jest obszarem o zapotrzebowaniu na energię elektryczną wynoszącym ok. 2800 TWh, co stanowi ok. 85 proc. wielkości europejskiej konsumpcji energii. Dzienny obrót energią rynku MRC wynosi ok. 4 TWh o wartości ok. 150 mln euro.

Wkrótce w Polsce na rynku towarowym rozpoczną działalność dwie giełdy europejskie, które podobnie jak TGE uzyskały w Polsce status tzw. NEMO (Nominowany Operator Rynku Energii). Spośród krajów Europy Środkowo-Wschodniej tylko Polska przyjęła tzw. konkurencyjny model NEMO, chociaż było możliwe zachowanie monopolu krajowej giełdy na rynku spot do grudnia 2019 r. NEMO to podmiot, który będzie przyjmował, kojarzył i realizował oferty sprzedaży i zakupu energii elektrycznej zawierane na rynkach dnia następnego i bieżącego w obrocie międzynarodowym, realizowanym w modelu market coupling. Wiąże się to z przekazywaniem do operatorów przesyłowych informacji o zawartych transakcjach w związku z udostępnianymi mocami przesyłowymi. Operator NEMO jest zobowiązany do świadczenia funkcji Market Coupling Operator – MCO, w transgranicznym obrocie energią elektryczną.

Dla TGE wprowadzenie konkurencyjnego modelu NEMO bez okresu przejściowego jest wyzwaniem, ponieważ europejskie giełdy mają wieloletnie doświadczenie działania na wielu rynkach, zasoby techniczne i kadrowe oraz możliwość wykorzystania środków technicznych z innych rynków. TGE jest przygotowana do rynkowej gry konkurencyjnej, ale oczekuje, że nastąpi dostosowanie polskich regulacji do nowych warunków, aby zapewnić równe traktowanie operatorów NEMO zarówno w zakresie uprawnień, obowiązków, jak i nadzoru regulacyjnego, co zapewni uczciwe zasady konkurencji. TGE jako giełda towarowa podlega nadzorowi URE i KNF, a jej zagraniczni konkurenci w stosunkowo wąskim zakresie, ponieważ w obecnych uwarunkowaniach regulacyjnych Prawo energetyczne de facto „nie widzi” instytucji NEMO. Dlatego też w obecnym stanie prawnym trudno odpowiedzieć na pytanie: jak i gdzie będzie kreowana cena energii w Polsce?

Polska jako centrum handlu i kreowania ceny gazu dla regionu Trójmorza

Na rynku energii elektrycznej Polska jest uczestnikiem trwającego procesu integracji i budowy wspólnego rynku europejskiego. W przypadku rynku gazu, którego obrót także koncentruje się na TGE – możemy być kreatorem rozwiązań regionalnych. Przyszłość rynku gazu w Polsce to projekt strategiczny mający swoje miejsce w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju w postaci regionalnego hubu gazowego. Optymizmem napawają realizowane projekty dywersyfikacyjne takie jak Brama Północna oraz plany narodowego operatora systemu dystrybucyjnego zmierzające do konsekwentnej gazyfikacji naszego kraju. Na naszych oczach zacieśniają się relacje z partnerami z Danii i Norwegii, do Świnoujścia dotarł pierwszy transport gazu skroplonego z USA, od roku jest realizowany eksport gazu z Polski na Ukrainę. Suma tych zdarzeń oraz planowanych jeszcze działań pozwala myśleć szerzej o polskim rynku gazu jako części regionu Trójmorza.

TGE jako instytucja odpowiedzialna za infrastrukturę handlową widzi dla siebie szansę w projekcie utworzenia w Polsce hubu gazowego, czyli centrum przesyłu i handlu błękitnym paliwem dla państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz państw bałtyckich. Takie centra rynkowe, których elementem jest zawsze giełda gazu, od kilkunastu lat funkcjonują w Unii Europejskiej i USA. Polska po zakończeniu inwestycji infrastrukturalnych będzie najlepiej zdywersyfikowanym pod względem źródeł gazu krajem w Europie. Realizacja tego projektu przyniesie wzrost obrotów i płynności na rynku hurtowym gazu i pozwoli na kreowanie ceny gazu dla regionu. Na rynkach UE w obszarze organizacji hurtowego handlu gazem toczy się twarda rywalizacja rynkowa. Państwa Europy Środkowej należące do Unii są obiektem zainteresowania działających w Europie Zachodniej giełd energii.

Niezmiernie ważne jest zatem realizowanie spójnej strategii wzmacniania i rozwijania płynności na TGE – by w dalszym ciągu było to miejsce kreowania referencyjnych cen energii elektrycznej i gazu w Polsce oraz regionie.

Paweł Ostrowski, wiceprezes zarządu Towarowej Giełdy Energii SA

Publikacje „Polskiego Kompasu – rocznika instytucji finansowych i spółek akcyjnych” od trzech lat spotkają się z ogromnym uznaniem i zainteresowaniem w środowisku finansowym i biznesowym. Pełne wydanie edycji Polskiego Kompasu 2017 w formacie PDF dostępne jest na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne