TYLKO U NAS
Polska w szybko zmieniającym się świecie
Jest wysoce prawdopodobne, że wojna w Ukrainie będzie trwała znacznie dłużej, niż do niedawna przewidywało wielu analityków i uczestników rynku. Dla gospodarki światowej dochodzą teraz i ją współkształtują dodatkowo inne czynniki ryzyka. Pokrywają się one zresztą z projekcją dylematów i prawdopodobnych zmian społeczno-gospodarczych Polski w najbliższych latach. W tym kontekście należy wyróżnić wyzwania dotyczące transformacji energetycznej, czy, jak niektórzy ją postrzegają, „zielonej” transformacji, a także perspektywy rozpędzającej się digitalizacji czy szerzej: rewolucji technologicznej. Coraz częściej wkracza w nasze życie metaversum – nowy wirtualny świat, obejmujący współistnienie wielu wirtualnych światów 3D. A sama sztuczna inteligencja (AI) wiąże się m.in. z dylematami ekonomicznymi, socjalnymi, ale także prawnymi i w pewnym zakresie moralnymi - pisze prof. Alojzy Z. Nowak rektor Uniwersytetu Warszawskiego na łamach rocznika „Polski Kompas 2023”.
Wciąż aktualny jest problem, jak implementować zasady zrównoważonego rozwoju. Także w związku z nowymi realiami globalnego rynku i problemami z bezpieczeństwem i brakiem stabilizacji handlu światowego. Wciąż też wiele państw na świecie odbudowuje swoje gospodarki po latach pandemii i w kontekście konsekwencji wojny Rosji w Ukrainie.
Ważne również pytania, które sobie zadajemy, to te o rolę, jaką powinna dalej pełnić nauka w tym tak szybko zmieniającym się świecie, a więc pytamy także o wagę tej rosnącej roli w polskiej rzeczywistości społeczno-gospodarczej.
Pod koniec czerwca 2023 r. uczestniczyłem w Polsko-Amerykańskim Sympozjum Naukowo Technologicznym na jednym z najbardziej prestiżowych uniwersytetów na świecie – Stanford University, w którym pracuje 28 noblistów, studiuje 17 tys. studentów, którego budżet opiewa na 8,2 mld dol., a tzw. kapitał żelazny wynosi ok. 32 mld dol. Uniwersytet ten współpracuje z pobliskimi instytucjami i firmami z Doliny Krzemowej. I tak jak nierzadko w Polsce, w szacownym gronie naukowców w czasie sympozjum i poza nim poruszaliśmy problemy digitalizacji uczelni, roli sztucznej inteligencji, robotyzacji i automatyzacji w kształtowaniu przyszłych rynków pracy, przyszłości współpracy między uniwersytetem a biznesem. I rozmawialiśmy oczywiście o pogłębieniu współpracy naukowej, dydaktycznej oraz biznesowej Stanford University z Uniwersytetem Warszawskim.
Globalne wyzwania
Coraz częściej problemy polskiej gospodarki czy szerzej: naszego rozwoju społeczno-gospodarczego, związane są właśnie ze wspomnianymi tematami. Coraz częściej również globalnie spoglądamy i analizujemy wyzwania, które okazują się wspólne dla wielu państw na świecie. I to mimo występujących różnic w ich potencjale gospodarczym i uwarunkowaniach społeczno-politycznych.
Tak więc większość dobrze zorganizowanych i myślących perspektywicznie państw aktywnie podejmuje różne działania na rzecz przyspieszenia cyfrowej transformacji. Kluczowym zagadnieniem staje się wzmocnienie podstaw szeroko traktowanej cyberobrony. To oczywiście ma dodatkowo związek z wojną Rosji w Ukrainie. Ale transformacja cyfrowa to nie tylko rozwijanie przełomowych technologii na rzecz gospodarki czy bezpieczeństwa, to również zapewnienie zdolności do skutecznego zapobiegania, wykrywania, przeciwdziałania i reagowania na różne zagrożenia w cyberprzestrzeni, także w wymiarze pozamilitarnym.
W Polsce cyfrowa transformacja ma coraz większy wpływ na rozwój nowych możliwości biznesowych, ale również na funkcjonowanie administracji, na życie codzienne Polaków, na rynek pracy. Nowoczesne technologie i ich zastosowania działają stymulująco nie tylko na gospodarkę, lecz i włączają coraz to nowsze grupy społeczeństwa do aktywności zawodowej i minimalizują zasięg wykluczenia społecznego. Kolejny impuls promodernizacyjny powinien się pojawić wraz z pozyskiwaniem środków z Krajowego Planu Odbudowy.
Hasło „zrównoważonego rozwoju” coraz częściej w Polsce uwzględnia konieczność wdrażania rozwiązań, które zwiększają wydajność i efektywność przedsiębiorstw nie tylko w wymiarze technologicznym, ale także ludzkim i klimatycznym. Podzielam pogląd wyrażany przez wielu praktyków biznesu, że najnowsza technologia przestaje mieć wyłącznie decydujące znaczenie, jeśli nie ułatwia osiągania celów również w zakresie zrównoważonego rozwoju, przyjaznego człowiekowi.
Osobnym, ale w dużym stopniu integralnym problemem w najbliższych latach będzie kwestia wykorzystania sztucznej inteligencji. Do niedawna większość państw stawała przed dylematem: zakazać AI czy jakoś ją kształtować i adaptować? Trafnie ten dylemat sprowadzano niekiedy do pytania: czy jest ona swoistym darem niebios, czy jednak wynalazkiem szatana? Teraz w tej sprawie zdecydowanie częściej dominuje podejście bardziej analityczne. Pytamy np., czy sztuczna inteligencja będzie częściej pozbawiała nas pracy, czy będzie jednak tworzyć nowe miejsca pracy? Czy AI będzie mogła autonomicznie tworzyć swoje cele, czy będzie potrzebować naszych poleceń? A może w skrajnym wariancie AI stanie się hybrydą człowieka i maszyny? Te wątpliwości nie są bezpodstawne, bo szeroko dyskutuje się także o nich w Stanach Zjednoczonych, jak w przypadku aplikacji ChatGPT, produktu amerykańskiej firmy Microsoft. To amerykańscy konkurenci Microsoftu pierwsi na świecie wszczęli alarm, gdyż szybko zauważyli różne zagrożenia ze strony ChatGPT dla dotychczasowej dominacji w obszarze konkurencji dochodowej, dotyczącej wyszukiwania i selekcji treści internetowych.
Inaczej na aplikację ChatGPT patrzą Europejczycy. Włoski urząd ochrony danych Garante pod koniec marca 2023 r. posunął się do tymczasowego zakazu używania aplikacji ChatGPT. Domagał się, aby twórca oprogramowania, firma OpenAI, za którą stoi właśnie Microsoft, poinformowała swoich klientów o tym, co się dzieje z ich danymi w ChatGPT. Jest wszakże zapowiedź, że w całej Unii Europejskiej sztuczną inteligencję będą regulować pierwsze na świecie kompleksowe przepisy dotyczące AI – akt o sztucznej inteligencji. Parlament Europejski podał informację, że takie narzędzia jak wspomniany ChatGPT będą musiały spełnić różne wymogi dotyczące przejrzystości, m.in.: ujawnienie, że treść ich została wygenerowana przez sztuczną inteligencję, że nie generuje nielegalnych treści i chroni dane objęte prawem autorskim. W ten sposób zapewnione będą lepsze i bezpieczniejsze warunki do rozwoju i wykorzystania tej kontrowersyjnej, innowacyjnej technologii.
Coraz częściej doceniamy niezastąpioną rolę nauki i nowych kompetencji w zmieniającym się świecie. Obecnie wykorzystanie wiedzy jest ważnym, trwałym elementem wzmacniającym skuteczność także procesu transformacji europejskiej gospodarki, w tym polskiej. Nauka odpowiada też skuteczniej na aspiracje intelektualne i zawodowe młodego pokolenia. Wyższe uczelnie, w tym uniwersytety, na całym świecie odgrywają w tym zakresie ogromnie ważną, jeśli nie kluczową, rolę. Pogłębienie korzystnej współpracy Uniwersytetu Warszawskiego ze Stanford University to w tym zakresie fakt godny odnotowania z korzystnymi perspektywami na przyszłość.
Innowacje a relacje nauki z biznesem
Jednym z głównych zadań Uniwersytetu Warszawskiego jest przygotowanie młodych ludzi do życia w ciągle zmieniającym się świecie. Ma to znaczenie dla przygotowania młodych ludzi do ich wejścia na niezwykle dynamicznie zmieniający się rynek pracy. Dziś młodzi ludzie studiujący na naszej uczelni w większości charakteryzują się ambicją, otwartością, bezpośredniością, różnorodnością, mobilnością, zaangażowaniem społecznym. W coraz większym stopniu korzystają z aplikacji i programów usprawniających i automatyzujących ich życie oraz studiowanie. Tak też wygląda życie studenckie na uniwersytetach amerykańskich.
Warto zarazem się przyjrzeć funkcjonowaniu wyższych uczelni w krajach, w których ich pozycja i znaczenie warte są analizy. Weźmy za przykład właśnie uniwersytety amerykańskie. Stanowią one uosobienie z jednej strony akademickiego prestiżu i bardzo wysokiego poziomu badań naukowych i nauczania, a z drugiej związku z innowacjami, nowoczesnością i przedsiębiorczością. Podstawą amerykańskiej filozofii zarządzania uczelniami wyższymi jest imperatyw konkurencyjności. W warunkach amerykańskich głównym ogniwem łączącym aktywność przedsiębiorczą na uczelniach z gospodarką opartą na wiedzy są głównie rynek oraz zamówienia instytucji prywatnych. Jeśli wprowadzane przez amerykańskie uczelnie innowacje i podejmowane ryzyko pomagają przyspieszyć tworzenie wiedzy i jej transfer do praktyki społecznej i gospodarczej, to wtedy zwiększają one swoją reputację i znaczenie. Związek amerykańskich uczelni, szczególnie z prywatnym biznesem, pozyskiwaniem grantów, jest kluczem do ich funkcjonowania. Naturalnie nie wszystko da się przenieść z doświadczeń uniwersytetów amerykańskich do Polski. Ale akurat współpracę z biznesem – dlaczego nie?
Uniwersytet Warszawski, podobnie jak uczelnie amerykańskie, w coraz większym stopniu kształci przyszłych przedsiębiorców, innowatorów i kreatorów rynku. Jestem przekonany, iż w ostatecznym rozrachunku decydujące znaczenie dla sukcesu modernizacyjnego Polski będzie miało przedsiębiorcze i proinnowacyjne nastawienie firm publicznych i prywatnych, pracowników i konsumentów. W tej sytuacji istnieje absolutna potrzeba nowej, przyspieszonej adaptacji nauki i gospodarki do nowych wyzwań, związanych m.in. z tzw. Gospodarką 4.0 – a więc gospodarką zorientowaną w coraz większym stopniu na nowoczesne technologie, innowacje, prawnie uregulowaną sztuczną inteligencję, szeroko rozumianą przedsiębiorczość. Nauka musi zatem jeszcze szybciej podążać, a nawet wyprzedzać potrzeby nowoczesnej gospodarki. Jestem przekonany, że na ogół tak się dzieje na Uniwersytecie Warszawskim.
Polska gospodarka w następnych latach w dużej mierze będzie więc stawać przed wieloma wyzwaniami gospodarczymi, cywilizacyjnymi, podobnymi do tych, które występują w wielu państwach będących dziś na wyższym jeszcze poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego. Uniwersytet Warszawski z swojej strony nie tylko dostrzega te i inne wyzwania, lecz i próbuje je skutecznie diagnozować, wspierać tam, gdzie to konieczne.
Prof. Alojzy Z. Nowak rektor Uniwersytetu Warszawskiego
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2023” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2023”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
