Miasta przyszłości. Co mieszkańcy zawdzięczają smart city?

Rozwój współczesnych miast to zagadnienie badane od wielu lat. Jednak od niedawna patrzy się na nie jak na twór inteligentny – Smart City – który odpowiada na wszystkie słabe punkty danego ośrodka miejskiego, nie tylko problemy komunikacyjne, przeludnienie czy niedobór mieszkań, ale także np. zanieczyszczenie środowiska, przestępczość, bezrobocie, niedobór wody pitnej, szybko rosnące natężenie ruchu kołowego.

Badaniem właśnie takiego miasta zajął się Instytut im. Kazimierza Promyka, który w swoim raporcie omawia przykłady inteligentnych rozwiązań miejskich w Polsce i na świecie, analizuje korzyści i zagrożenia wynikające z wdrażania koncepcji Smart oraz przedstawia rekomendacje dotyczące wdrażania innowacyjnych rozwiązań i technologii.

Miasta, szczególnie duże, od zawsze przyciągają nowych mieszkańców. Mają bowiem oferować możliwości podjęcia wielu aktywności, realizacji celów zarówno na gruncie osobistym, rodzinnym, jak i zawodowym.

Na duże miasto zwykło się patrzeć przez pryzmat wielu ułatwień w dostępie do kulturalny, rynku pracy, edukacji, ochrony zdrowia czy rekreacji. Jednocześnie miasta stają przed poważnymi wyzwaniami społecznymi związanymi z infrastrukturą, komunikacją czy technologią. W związku z tym jednym z najważniejszych zadań włodarzy miast jest odpowiednie ich planowanie, tak by cała tkanka miejska w elastyczny sposób przystosowywała się do wyzwań współczesnego świata.

Smart, czyli inteligentny

W raporcie Instytutu Promyka Smart City (lub też inteligentne miasto czy miasto przyszłości) to podmiot, który wdraża rozwiązania poprawiające jakość życia mieszkańców, jest przyjazny wszystkim uczestnikom życia miejskiego, również przedsiębiorcom, turystom i władzom oraz wspiera środowisko. Miasto traktowane jest jak organizm, którego części współpracują ze sobą. Istotnym narzędziem w zarządzaniu miastem przyszłości są dane otrzymywane z zainstalowanych we wrażliwych częściach przestrzeni miejskiej czujników, kamer czy mierników, dzięki analizie których można reagować w czasie rzeczywistym na wszelkie zdarzenia. Smart jest więc procesem, a nie gotowym produktem, mającym na celu wykorzystanie przestrzeni w najbardziej efektywny, zrównoważony i przyjazny mieszkańcom sposób.

Smart City oznacza więc miasto, którego strategia rozwoju realizowana jest w sposób kreatywny, innowacyjny oraz elastyczny. Jednak koncepcja miasta przyszłości zmieniała się na przestrzeni lat, stąd analitycy wyróżnili trzy generacje Smart City. Najstarsza – Smart Cities 1.0 – kładła szczególny nacisk na rozwój technologii i ułatwień dla biznesu. Jednak wdrażanie nowych technologii odbywało się bez pełnej świadomości konsekwencji, zarówno korzyści i potencjalnych ryzyk. Generacja Smart Cities 2.0 z kolei widziała kluczową rolę władz miejskich w inicjowaniu zmian oraz wybieraniu najkorzystniejszych technologii dla miasta. Miasta, które zastosowały ten model, to Barcelona i Rio de Janeiro. Najmłodszy, funkcjonujący od kilku lat model to Smart Cities 3.0, dla którego kluczowi są mieszkańcy, a wdrażane rozwiązania mają być odpowiedzią na ich problemy. Technologia i biznes są natomiast drugorzędne, a realizowane projekty znacznie szersze i nie dotyczą jedynie infrastruktury czy technologii.

Eksperci Instytutu Promyka wskazują, że zgodnie z najnowszym trendem, Smart City nie musi cechować się najwyższym poziomem zaawansowania technologicznego, jednak powinno być możliwie jak najbardziej samowystarczalne. W związku z tym powinno wyróżniać się • efektywnością w korzystaniu z zasobów, infrastruktury, technologii,

• odpornością w zakresie zmian klimatycznych, kryzysów społecznych, gospodarczych czy epidemiologicznych,

• gotowością do zmian i sprawnym reagowaniem na pojawiające się problemy,

• innowacyjnością poprzez budowanie kultury partycypacji, wdrażanie nowych rozwiązań.

Miasta przyszłości w Polsce

W raporcie „Cities in Motion Index 2020”, przygotowanym przez hiszpańską IESE Business School, zestawiono miasta wdrażające ideę Smart. W pierwszej 100 wskazano dwa polskie miasta – to Warszawa i Wrocław, jednak wszystkie większe ośrodki miejskie w naszym kraju, jak Lubin, Gdańsk, Białystok, Szczecin, Rzeszów czy Kraków, realizują działania zgodnie z koncepcją inteligentnego miasta. Z rozwiązań wdrażanych w Polsce należy wyróżnić m.in.:

• aktywne przejścia dla pieszych, złożone z systemu czujników i lamp mających na celu ostrzeganie kierowców o zbliżających się do pasów osobach,

• szlaki rowerowe oraz stacje rowerów miejskich,

• budżety obywatelskie, w ramach których mieszkańcy mogą współdecydować o przeznaczeniu części środków, zgłaszając pomysły, a następnie głosując na nie; dzięki temu powstały m.in. siłownie plenerowe, trasy dla rolkarzy, place zabaw, udogodnienia dla zwierząt w postaci wybiegów dla psów oraz domków dla ptaków,

• karty miejskie umożliwiające przede wszystkim elektroniczny zakup biletów jednorazowych i okresowych oraz przechowywanie ich na plastikowej elektronicznej karcie zbliżeniowej,

• ePUAP, czyli platformę umożliwiającą elektroniczne składanie formularzy do urzędów miejskich,

• nieodpłatną pomoc prawną,

• monitoring miejski, którego obecność w znacznym stopniu zmniejsza liczbę przestępstw i wykroczeń,

• inteligentny system oświetlenia ulicznego, w ramach którego latarnie redukują moc oświetlenia dopóki nie wykryją zbliżającego się pieszego, rowerzysty czy samochodu,

• system monitorujący trasy transportu publicznego i przekazujący informacje o odjazdach komunikacji miejskiej,

• programy wsparcia przedsiębiorczości młodych firm, w postaci np. start-upów. Przedsiębiorcy mają możliwość wynajęcia biura, sali lub pokoju na preferencyjnych warunkach, a także skorzystać z bezpłatnych usług informacyjnych, doradczych i szkoleniowych, ułatwiających wymianę wiedzy oraz networking.

Raport zwraca także uwagę na przodujące w Europie Smart City. Są wśród nich: Wiedeń – jedno z najbardziej zielonych miast na świecie, które w latach 2013 i 2014 zyskał miano najlepszego miasta do życia na świecie zgodnie z Mercey Survey; Kopenhaga, która do 2025 roku ma stać się neutralne węglowo; Madryt, którego władze oferują mieszkańcom praktyczną platformę ułatwiającą m.in. zarządzanie usługami miejskimi, w tym wywozem śmieci, recyklingiem czy organizacją terenów zielonych.

Zagrożenia i korzyści Smart Cities

Analitycy zajmujący się urbanizacją zwracają uwagę, że idea Smart City to rozwiązanie, które umożliwi miastom przygotowanie się na wyzwania przyszłości, nawet takie, których obecnie nie można zdefiniować. Korzyści są więc niezaprzeczalne, tym bardziej że wdrażane projekty już rozwiązują wiele miejskich problemów. Takie programy, jak: ograniczenie konsumpcji i motywowanie zmiany stylu życia na prozdrowotny, poprawa zdrowia mieszkańców poprzez kontrolę jakości powietrza oraz dostęp do badań i konsultacji medycznych, poprawa bezpieczeństwa dzięki kontroli i zapobieganiu zagrożeniom i przestępstwom – to korzyści, które będą również owocowały w przyszłości. Nie wolno jednak zapominać o negatywnych skutkach rozwiązań wdrażanych w zakresie Smart City. Wśród nich najczęściej wymienia się zbieranie ogromnych ilości danych. Budzi to duże niezadowolenie mieszkańców i ich obawy przed zbyt daleko idącą ingerencją w ich życie prywatne. Ponadto wysoko zaawansowana technologia idzie w parze z wykluczeniem cyfrowym i technologicznym osób starszych, którzy nie są w stanie użytkować rozwiązań oferowanych przez inteligentne miasto.