Tajemnica plam na Jowiszu. Co widział Cassini?
Słynna Wielka Czerwona Plama na Jowiszu to nie ten sam obiekt, który w XVII wieku opisał włosko-francuski astronom i matematyk Giovanni Cassini. Mimo, że dzisiejsza plama jest młodsza, to i tak liczy co najmniej 190 lat i jest najstarszym znanym wirem w Układzie Słonecznym.
Plamę można dostrzec już przy pomocy niedużego teleskopu. Między innymi dzięki łatwości obserwacji intrygowała astronomów od dawna.
Jej wiek był przedmiotem żywej dyskusji. Niejasny pozostaje także mechanizm, który doprowadził do jej powstania.
Stała Plama zniknęła
Aby rozwiązać zagadkę pochodzenia i wieku plamy, naukowcy z Uniwersytetu Kraju Basków przeanalizowali dane z historycznych obserwacji, sięgających XVII wieku. Przeprowadzili też komputerowe symulacje, o czym informuje magazyn „Geophysical Research Letters”.
Na podstawie pomiarów jej rozmiarów i ruchu wydedukowaliśmy, że jest bardzo mało prawdopodobne, aby obecna Wielka Czerwona Plama była „Stałą Plamą” opisaną przez Cassiniego – mówi kierujący pracami Agustín Sánchez-Lavega.
I dodaje, że „Stała Plama” prawdopodobnie zniknęła mniej więcej na przełomie XVII i XIX wieku.
Uważamy, że obecna Czerwona Plama istnieje co najmniej 190 lat - podkreśla badacz.
Czerwona Plama, czyli masywny wir
Jak wyjaśniają naukowcy, Wielka Czerwona Plama to masywny atmosferyczny wir o średnicy zbliżonej do średnicy Ziemi. Pod koniec XIX wieku była jeszcze większa – jej średnica mierzyła prawie 40 tys. km. Była też bardziej okrągła.
Na jej obrzeżach prędkość wiatru sięga 450 km/h. Czerwone zabarwienie wynika z zachodzących w niej chemicznych reakcji.
Co odkrył Cassini
W 1655 roku Cassini - na tej samej szerokości geograficznej Jowisza, na której dzisiaj widać Wielką Czerwoną Plamę - odkrył podobną strukturę, którą nazwał Stałą Plamą. Różni astronomowie obserwowali ją do 1713 roku.
Dopiero w roku 1831 ponownie można było zobaczyć duży owalny wir.
Obserwacje prowadzono jednak nieregularnie i z tego powodu eksperci od długiego czasu zastanawiali się, czy to, co widział Cassini, jest tym samym, co widać dzisiaj.
Trzy teorie powstania
Uważano, że plama mogła uformować się na trzy sposoby. Mogła się w nią przerodzić olbrzymia burza, jakie czasami można obserwować w atmosferze Jowisza.
Może być ona wynikiem połączenia wielu mniejszych wirów powstających na styku równoległych do siebie strumieni gazów pędzących w przeciwnych kierunkach na różnych szerokościach geograficznych.
W trzeciej opcji powstała z niestabilności w wiatrach, które wytworzyły wydłużoną atmosferyczną komórkę podobną kształtem do Plamy.
Czy kiedyś zniknie?
Najnowsze obliczenia wskazują jednak, że w pierwszych dwóch przypadkach powstaje struktura o innym kształcie niż obserwowany. Najbardziej prawdopodobny mechanizm polega więc na przekształceniu się wspomnianej atmosferycznej komórki – uważają badacze.
W przyszłych badaniach naukowcy chcą wyjaśnić zagadkę kurczenia się plamy, co zachodzi od czasu jej powstania oraz przewidzieć jej los – np. czy zniknie podobnie jak plama oglądana przez Cassiniego.
Marek Matacz (PAP)/bz
»» O bieżących wydarzeniach w gospodarce i finansach czytaj tutaj:
Rząd dzieli Orlen: Bez dominacji na rynku gazu
Paliwa na wakacje. „Zalecamy zatankowanie do pełna”
