Kredyt darmowy do pilnej poprawki
Sankcja Kredytu Darmowego staje się coraz częstszym przedmiotem postępowań sądowych. ZBP szacuje, że obecnie w sądach znajduję się ok. 10 tys. tego typu spraw. Na pierwszy rzut oka skala zjawiska może wydawać się niezbyt wielka, skoro w Polsce jest ok. 18 mln kredytów konsumenckich, jednak biorąc pod uwagę, że w 2021 takich spraw było zaledwie 100-200, problem może być groźny. - Tendencja wzrostowa jest bardzo wyraźna - mówił dr Tadeusz Białek, prezes Związku Banków Polskich, podczas telekonferencji.
Sankcja kredytu darmowego (SKD) została przewidziana w ustawie o kredycie konsumenckim z 2011 r. Ustawa przewiduje, że w wyniku naruszenia przez kredytodawcę wymogów dotyczących treści umowy, konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów.
Polska restrykcyjna
Z zaprezentowanych podczas konferencji materiałów wynika, że problem sankcji kredytu darmowego wynika z dwóch zasadniczych przyczyn: po pierwsze - z konstrukcji prawnej SKD w ustawie o kredycie konsumenckim (art. 45 ukk), która umożliwia automatyczne zastosowanie sankcji za każde naruszenie. Po drugie - z aktywności firm odszkodowawczych, które - wykorzystując obecną konstrukcję prawną SKD - chcą stworzyć wehikuł do masowego kwestionowania umów kredytowych.
ZBP przeanalizował sankcje za naruszenie przepisów o kredycie konsumenckim w 26 państwach członkowskich UE (ich wprowadzenie wynika z implementacji art. 23 dyrektywy 2008/48/WE), konsultował się w tej sprawie także z członkami Europejskiej Federacji Bankowej. Wniosek: unijna dyrektywa nie wskazuje konkretnego sposobu implementacji przepisu; jest ona indywidualną decyzją państw członkowskich. Dyrektywa wskazuje jedynie, że sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. W krajach członkowskich, w których występuje sankcja cywilna (podobna do sankcji kredytu darmowego), obejmuje ona tylko istotne obowiązki, mające wpływ na decyzje klienta i jego sytuację finansową. Jej dolegliwość jest mniejsza niż w Polsce, np. poprzez ograniczenie wysokości odsetek do odsetek ustawowych. Konkluzja z przeglądu unijnego była taka, że obecne polskie rozwiązania dotyczące SKD są niezgodne z zasadą proporcjonalności. Sektor bankowy postuluje więc ich modyfikację.
Coraz więcej procesów
Brak proporcjonalności polega na tym, że wprowadzenie sankcji na bank może być skutkiem naruszenie nawet błahego obowiązku informacyjnego, uchybienie kredytodawcy wcale nie musi negatywnie wpływać na sytuację ekonomiczną konsumenta. Do tego ustawa o kredycie konsumenckim nie przewiduje miarkowania sankcji.
ZBP przypomina, że sankcja kredytu darmowego została wprowadzona 13 lat temu w odmiennych realiach prawno-regulacyjnych i od tego czasu weszło w życie szereg rozwiązań ograniczających możliwość nadużyć na rynku kredytów konsumenckich.
Efekt braku proporcjonalności jest taki, że SKD staje się coraz częstszym przedmiotem postępowań sądowych. ZBP podkreśla, że “zarzuty podnoszone przez wyspecjalizowane podmioty są błahe, ale często również absurdalne, przez co całkowicie wypaczają sens regulacji, która miała chronić konsumentów”.
ZBP podaje przykłady pozwów, w których podnosi się np. brak informacji o adresie do doręczeń elektronicznych (gdy bank nie miał takiego obowiązku), pojawiła się błędna informacja o organie nadzoru (zamiast Prezesa UOKiK bank wskazał UOKiK).
Nowe obciążenie dla sądów
Sytuację wykorzystują firm odszkodowawcze, które - jak twierdzi ZBP w materiałach prezentowanych podczas konferencji - prowadzą agresywną politykę akwizycyjną poszukując klientów, którzy mają lub mieli kredyt, skupują ich wierzytelności, coraz częściej za niewielkie kwoty, np. za 10-20 proc. ich wartości. W przypadku, gdy sprawa jest prowadzona indywidualnie, chcą nawet 50 proc. otrzymanego roszczenia.
Jak na tę wzbierającą falę pozwów reagują sądy? Tadeusz Białek mówił, że zachowują się rozsądnie, skala zasądzanych wyroków wynosi 5-7 proc. - Jednak fala pozwów obciąża wymiar sprawiedliwości - dodał. Według ZBP, obecne rozwiązania prawne zaburzają właściwe funkcjonowanie rynku kredytu konsumenckiego i mogą destabilizować funkcjonowania całego rynku finansowego.
Propozycje ZBP
ZBP proponuje zmiany legislacyjne, dlatego 2 lipca skierował pismo do Ministerstwa Sprawiedliwości, UOKiK, Ministerstwa Finansów oraz KNF. Główne postulaty: wskazanie, że roszczenie wynikające z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim nie może być przedmiotem swobodnej sprzedaży; doprecyzowanie, że naruszenie obowiązków informacyjnych przez kredytodawcę musi mieć negatywny wpływ na sytuację finansową kredytobiorcy i przez to mieć na decyzję konsumenta o zawarciu umowy.
ZBP proponuje także ograniczenie katalogu informacji objętych SKD tylko do tych, które mają negatywny wpływ na sytuację finansową kredytobiorcy; ustalenie proporcjonalnych sankcji w zależności od wagi naruszanych obowiązków; wprowadzenie dla tego typu spraw stałej stawki kosztów zastępstwa procesowego.
ZBP chciałby, żeby przepisy zostały zmienione jak najszybciej, niezależnie od implementacji nowej dyrektywy o kredycie konsumenckim (tzw. CCD2), przewidzianej na 2026 r.
Następca WIBOR-u i WIRON-u coraz bliżej
- Jesteśmy blisko wyboru ostatecznego wskaźnika, który zastąpi wskaźnik WIBOR i także WIRON - poinformował podczas konferencji Tadeusz Białek. Przypomniał, że harmonogram reformy wskaźników jest rozpisany do końca 2027 roku i nikt nie przewiduje w nim zmian. ZBP jest już po konsultacjach, które trwały przez cały czerwiec, teraz nadszedł etap konkluzji. Tadeusz Białek zapowiedział, że w najbliższym czasie, wręcz na dniach, zostanie opublikowany komunikat Narodowej Grupy Roboczej dotyczący dalszych działań.
Następcą wskaźnika referencyjnego WIBOR, od którego zależy m.in. oprocentowanie kredytów i obligacji korporacyjnych, miał być WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight), jednak w marcu 2024 roku Komitet Sterujący NGR w nowym składzie uznał, że należy mu się uważnie przyjrzeć i w maju wysłał do konsultacji dokument w sprawie przeglądu i oceny alternatywnych indeksów stopy procentowej.
SK
»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje.
»» O bieżących wydarzeniach w gospodarce i finansach czytaj tutaj:
Już 2 września rusza telewizja wPolsce24!
