Konstytucja dla Nauki

Musimy postawić na wzrost innowacyjności. Będzie on możliwy jedynie przy intensyfikacji współpracy sektora gospodarczego z nauką – pisze w „Polski Kompasie 2018” Jarosław Gowin, wiceprezes Rady Ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego.

Patrząc na stuletnią historię polskiej niepodległości w kontekście jej rozwoju gospodarczego, można powiedzieć, że mimo ogromnych trudności związanych z koniecznością odbudowy zniszczeń wojennych, integracją gospodarczą ziem należących do poszczególnych zaborów, walką z kryzysem czy też transformacją gospodarki centralnie planowanej na model wolnorynkowy, nie brakuje na kartach historii naszego kraju śmiałych inwestycji i wielkich osiągnięć gospodarczych. Mam tu na myśli na przykład Centralny Okręg Przemysłowy, Port w Gdyni, Centralną Magistralę Kolejową, by wspomnieć tylko najważniejsze przedsięwzięcia z pierwszych lat niepodległej Polski. Dziś nasz kraj jest wymieniany jako lider wśród krajów Unii Europejskiej, których gospodarki osiągają najszybsze tempo wzrostu. Oczywiste jest, że aby nie stracić pozycji lidera, stale wzmacniać i unowocześniać gospodarkę, konsekwentnie dążyć do podniesienia poziomu życia Polaków, musimy postawić na wzrost innowacyjności. Będzie on możliwy jedynie przy intensyfikacji współpracy sektora gospodarczego z nauką. Innowacje dla gospodarki to drugi filar strategii zmian w systemie nauki i szkolnictwa wyższego, którą przygotowałem, by zmierzyć się z najważniejszymi problemami nurtującymi środowisko i doprowadzić do przyspieszenia rozwoju badań naukowych oraz ich gospodarczego wykorzystania. Za cel postawiłem sobie wzmocnienie więzi między polską nauką i biznesem – małymi, średnimi, a także dużymi przedsiębiorstwami. Budowanie mostu między tymi dwoma światami rozpoczęliśmy w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego od stworzenia dobrego prawa dla przedsiębiorców skupionych na działalności innowacyjnej. Dzięki zachętom finansowym wprowadzonym w dwóch ustawach o innowacyjności (2016 i 2017 r.) przedsiębiorcy mają możliwość odliczania od podstawy opodatkowania 100 proc. wydatków przeznaczonych na badania i rozwój. Ustawy wychodzą także naprzeciw postulatom środowiska naukowego, zwiększając zakres działania spółek celowych tworzonych przez uczelnie i instytuty PAN o działalność gospodarczą i dereguluje procedury w zakresie ustalania Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej. Naszym celem było zdecydowane zwiększenie wsparcia dla działalności badawczo-rozwojowej i zachęcenie naukowców do włączania się we współpracę z biznesem. Przygotowana przez nas nowelizacja przepisów została najwyżej oceniona w raporcie podsumowującym dorobek działań deregulacyjnych obecnego rządu, przygotowanym przez ekspertów Centrum Monitoringu Legislacji Pracodawców RP. Silna gospodarka to innowacyjne technologie i konkurencyjne produkty, które zagwarantować może jedynie nowoczesny, doinwestowany system badań naukowych i zreformowane podejście do metod organizacji uczelni oraz kształcenia przyszłych naukowców. Reforma polskiej nauki i szkolnictwa wyższego od początku była kluczowym elementem planu odpowiedzialnego rozwoju przedstawionego przez premiera Mateusza Morawieckiego. Dlatego Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zmienia polską naukę, dążąc do ściślejszego powiązania badań z potrzebami gospodarki narodowej, zwiększając jednocześnie potencjał innowacyjny polskich szkół wyższych i dostosowując ofertę edukacyjną do oczekiwań rynku pracy. Spełnienie naszych założeń wymaga jednak dodatkowych środków finansowych. Konstytucja dla Nauki, czyli wprowadzana przez nas reforma, przewiduje, że uczelnie publiczne otrzymają dodatkowo 3 mld zł w obligacjach Skarbu Państwa. Będzie to znaczący zastrzyk finansowy, który uczelnie mogą przeznaczyć na inwestycje. Ponadto uwzględnienie nowych reguł waloryzacyjnych spowoduje, że w dziesięcioletniej perspektywie w systemie nauki i szkolnictwa wyższego pojawi się dodatkowo 47 mld zł. A już w przyszłorocznym budżecie nakłady na system szkolnictwa wyższego i nauki zwiększą się o ok. 700 mln zł w porównaniu z rokiem bieżącym. Dotychczasowa gwarancja wzrostu środków w budżecie dotyczyła zaledwie kwoty 100 mln zł. Regulacje Konstytucji dla Nauki znacząco zwiększają też wysokość minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego pracowników akademickich. Tu warto podkreślić, że wprowadzone podwyżki to również efekt zmiany podejścia do roli dydaktyków w szkolnictwie wyższym. To oni bowiem, kształcąc studentów, zapewniają gospodarce i rynkowi pracy najlepsze kadry. Konstytucja dla Nauki zwiększa jednocześnie wynagrodzenia i możliwości zawodowe nauczycieli akademickich. Wsparcie ścieżek kariery młodych badaczy to jeden z ważniejszych celów Konstytucji dla Nauki. Poprzez zmianę dotychczasowego, uznawanego za dysfunkcyjny, modelu kształcenia doktorantów chcemy doprowadzić do sytuacji, w której nasze uczelnie będą kształciły wysokiej klasy specjalistów pracujących na potrzeby polskiej gospodarki i staną się kuźnią elit intelektualnych. Już od ponad roku solidny most między nauką a biznesem pomagają też budować uczestnicy ministerialnego programu Doktoraty wdrożeniowe. Jego celem jest kształcenie przyszłych naukowców, którzy przyczynią się do powstania innowacyjnych technologii. Do pierwszej edycji programu przystąpiło 385 doktorantów i 239 firm – w tym 61 spółek skarbu państwa. Doktoranci równolegle pracują zawodowo i piszą rozprawę doktorską, która w przyszłości pomoże funkcjonować przedsiębiorstwu. Zarówno pracodawca, jak i uczelnia nadzorują ten proces, doktorant otrzymuje podwójne wynagrodzenie – pensję wypłacaną przez przedsiębiorcę i godziwe stypendium wypłacane przez ministerstwo. Wszystko po to, by młodzi polscy naukowcy mogli godnie żyć i poświęcić się pracy badawczej. W latach 2015 – 2016 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wspólnie z Komisją Europejską dokonały przeglądu systemów szkolnictwa wyższego wybranych krajów UE. Z przygotowanego raportu „Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in Poland” jasno wynika, że polskie uczelnie wspierają innowacyjność, angażują się w liczne partnerstwa z otoczeniem gospodarczym, a studenci chętnie zrzeszają się w studenckich klubach przedsiębiorczości. Wiele uczelni z kwestii dotyczących innowacyjności i przedsiębiorczości uczyniło filar swoich strategii rozwojowych. Dzięki środkom pochodzącym m.in. z Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej rozbudowują one ofertę kształcenia w zakresie przedsiębiorczości i wspierają powstawanie innowacyjnych centrów. Dokument nie tylko identyfikuje mocne strony polskiego szkolnictwa wyższego, lecz zawiera także rekomendacje i wskazuje na dobre praktyki, zwracając uwagę na wzmacniające więzy między biznesem a nauką projekty i inicjatywy realizowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), m.in. Program Rozwoju Kompetencji czy Program Praktyk Zawodowych w Państwowych Wyższych Szkołach Zawodowych. W ramach tego pierwszego NCBR przeznaczy 1 mld zł na projekty, które wzmocnią nowoczesną gospodarkę o grono absolwentów dysponujących praktycznymi umiejętnościami i kompetencjami interpersonalnymi. Drugi z wymienianych programów – rozpoczęty w 2016 r. Program praktyk zawodowych w Państwowych Wyższych Szkołach Zawodowych – także służy rozwijaniu kompetencji studentów jako przyszłych pracowników. Dodatkowo przyczynia się do zwiększenia elastyczności uczelni w zakresie tworzenia programów kształcenia oraz zacieśnieniu współpracy między pracodawcami a uczelniami. Jego budżet to ponad 135 mln zł. Docelowo weźmie w nim udział ok. 7 tys. studentów, którzy w ramach działań uczelni wspartych z Europejskiego Funduszu Społecznego będą uczestniczyć w rozszerzonych, sześciomiesięcznych praktykach zawodowych. W ten sposób chcemy wypracować, testować i wdrożyć jednolity system praktyk zawodowych w PWSZ dla studiów o profilu praktycznym. Wzmocnieniu kształcenia kadr dla gospodarki służy także wprowadzenie przez uczelnie wysokiej jakości kształcenia praktycznego w formie studiów dualnych, realizowanych we współpracy z przemysłem. Głównym założeniem kształcenia dualnego jest łączenie wiedzy teoretycznej, zdobywanej w uczelnianych murach, z praktyką zawodową w przedsiębiorstwach. Dzięki temu nasi absolwenci mogą się wyróżniać wysokimi kompetencjami zawodowymi, są kreatywni, otwarci na świat i przygotowani zarówno do prowadzenia badań na rzecz innowacyjnej gospodarki, jak i posiadają umiejętność wdrażania innowacji oraz rozwijania przedsiębiorczości. Staramy się stale rozwijać naszą pomoc w budowaniu mostów i zacieśnianiu współpracy między nauką a gospodarką. Oprócz wymienionych wyżej programów i inicjatyw oraz wspomnianych na początku ustaw o innowacyjności, na podstawie których od stycznia 2018 r. przedsiębiorcy mogą odliczać od podstawy opodatkowania 100 proc. wydatków przeznaczonych na badania i rozwój, mamy także inne propozycje. Wsparcie procesu zarządzania badaniami naukowymi oraz komercjalizacja wyników prac B+R to cele uruchomionego w czerwcu tego roku programu TOP100 Innowatorzy Gospodarki. Przeznaczyliśmy ponad 15 mln zł dla przedsiębiorców, którzy umożliwią swoim pracownikom udział w zagranicznych stażach w renomowanych jednostkach naukowych. Ponadto przedsiębiorcy, którzy chcą zwiększyć potencjał innowacyjny i stać się bardziej konkurencyjni na rynku, mogą nawiązać współpracę ze specjalistami odpowiadającymi na ich zapotrzebowanie technologiczne lub naukowo-badawcze. Od niedawna mają do swojej dyspozycji narzędzie o nazwie „Pstryk!” (pstryk.nauka.gov.pl), dzięki któremu mogą skorzystać z bazy brokerów innowacji, czyli kompletnej listy Centrów Transferu Technologii i innych podmiotów zajmujących się transferem innowacji. Realizujemy również projekt, który wpisuje się w założenia modelu rozwojowego Polski przedstawionego w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Sieć Badawcza: Łukasiewicz prowadząca badania o kluczowym znaczeniu dla polityki kraju i komercjalizacja wyników tych badań to główny cel projektu, który powstał we współpracy z Ministerstwem Rozwoju. Sieć ma stanowić efektywne zaplecze technologiczne i intelektualne administracji publicznej. Jej powołanie pozytywnie wpłynie na działalność mikro, średnich i małych przedsiębiorców, którzy dzięki niej zyskają łatwiejszy dostęp do wyników badań naukowych i prac rozwojowych. Sądzę, że wypracowaliśmy w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego solidny system składający się z wdrożonych już konkretnych rozwiązań - ustaw, regulacji prawnych, instytucji, ulg i programów - które umiejętnie wykorzystane sprawią, że Polska uniknie tzw. pułapki średniego wzrostu.

Z wyrazami szacunku,

Jarosław Gowin, wiceprezes Rady Ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego

Wydanie „Polskiego Kompasu 2018” dostępne jest na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne

Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika