System kaucyjny, czyli wielka improwizacja

Po Nowym Roku w sklepach wciąż mogą znajdować się napoje w butelkach i puszkach bez znaku kaucji, ale z czasem opakowania kaucyjne staną się jedynymi dostępnymi – ocenili w komentarzu dla PAP eksperci z firmy doradczej EY. Dodali, że pełne wdrożenie systemu kaucyjnego potrwa do końca 2026 r.

„Producenci do 31 grudnia mogą wprowadzać na rynek towary w opakowaniach niekaucyjnych. Od początku 2026 roku takie produkty nie będą już wprowadzane do obrotu przez producentów, ale mogą jeszcze znaleźć się w sklepie. Z czasem opakowania z kaucją staną się jedynymi dostępnymi” – wskazali Dariusz Kryczka i Lilianna Krawczyk z firmy EY.

Rok na nauczenie się działania systemu

Jak zaznaczyli eksperci, system kaucyjny w Polsce co prawda działa od 1 października br., ale pełne jego wdrożenie będzie rozłożone w czasie i potrwa do końca 2026 r. Ich zdaniem w 2025 r. oraz częściowo w 2026 r. w sklepach dostępne będą zarówno stare opakowania bez kaucji, jak i nowe z logo systemu kaucyjnego. Wynika to ze stopniowego zastępowania produktów wyprodukowanych przed wdrożeniem systemu.

Kryczka i Krawczyk ocenili również, że obecnie wszystkie podmioty zaangażowane w system kaucyjny uczą się go w praktyce. „Operatorzy deklarują gotowość logistyczną i informatyczną. Kluczowe będzie dotarcie do konsumentów, u których wzrost świadomości powinien bezpośrednio przyczynić się do sukcesu działania nowego mechanizmu. Szczególnie ważne jest, aby konkurujący ze sobą operatorzy, współpracowali na rzecz ułatwienia korzystania z systemu przez konsumentów” – zaznaczyli eksperci.

Jak szacowała w poniedziałek wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska, obecnie – jak wynika z informacji operatorów systemu kaucyjnego – 12 producentów wprowadziło opakowania ze znakiem kaucji. Obecnie takich opakowań jest na rynku blisko 100 tys. – wskazywała, dodając, że ok. 45 tys. punktów sprzedaży ma umowy na system kaucyjny.

Zdaniem Sowińskiej sprawność systemu będziemy mogli ocenić po roku od jego wdrożenia, a więc po skończeniu 2026 r.

Do końca roku trwa okres przejściowy

Od początku października w Polsce obowiązuje system kaucyjny, co oznacza, że do napojów w butelkach plastikowych, metalowych puszkach i szklanych butelkach wielorazowego użytku ma być doliczana kaucja, którą można odzyskać po oddaniu opakowania. Kaucja wynosi 50 groszy w przypadku butelek plastikowych i puszek, a 1 zł w przypadku wielorazowych butelek szklanych. O tym, czy dane opakowanie jest objęte kaucją, informować ma znak kaucyjny nadrukowany na etykiecie lub puszce. To dwie strzałki tworzące prostokąt z napisem „kaucja” i z jej kwotą.

Mimo że system kaucyjny teoretycznie już działa, na półkach na razie trudno znaleźć napoje w opakowaniach ze znakiem kaucji. Do końca 2025 r. obowiązuje trzymiesięczny okres przejściowy, który ma pozwolić producentom i sklepom sprzedać napoje w opakowaniach sprzed wprowadzenia systemu kaucji i zastąpić je nowymi, kaucyjnymi.

Przepisy dają producentom napojów możliwość zdecydowania – niezależnie od okresu przejściowego – że nie przystąpią do systemu kaucyjnego, godząc się na płacenie tzw. opłaty produktowej, czyli de facto kary za niezrealizowanie minimalnych poziomów selektywnej zbiórki. Jak wskazywała wcześniej wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska, do końca roku opłata ta jest bardzo niska, ale od przyszłego roku ma już być dla producentów „motywująca finansowo”.

Mechanizm kaucji

Kaucja pobierana ma być od każdego wprowadzonego na rynek napoju w opakowaniu objętym systemem. Zwrot kaucji użytkownikowi końcowemu następuje również za pomocą systemu, bez konieczności okazywania paragonu nabycia napoju. Oddawane opakowania powinny być puste, nie mogą być zgniecione i muszą mieć czytelny kod kreskowy na etykiecie oraz logo systemu kaucyjnego. Kaucja jest osobną pozycją na paragonie.

Butelki plastikowe i puszki bez znaku systemu kaucyjnego należy wyrzucać do żółtego pojemnika na odpady.

System kaucyjny ma zachęcić konsumentów do zwrotu opakowań. Jego głównym celem jest podniesienie poziomów selektywnej zbiórki opakowań po napojach i osiągnięcie unijnych progów recyklingu. Zgodnie z nimi w latach 2025-2028 poziom selektywnej zbiórki odpadów ma sięgnąć 77 proc. w przypadku butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (o pojemności do 3 l), metalowych puszek (o pojemności do 1 l) oraz butelek szklanych wielokrotnego użytku (o pojemności do 1,5 l). Od 2029 r. próg ten wzrośnie do 90 proc.

Jak wskazywali przedstawiciele resortu klimatu, dotychczasowym sposobem zbiórki opakowań (wrzucenie do żółtego pojemnika lub worka) udawało się w Polsce zebrać maksymalnie ok. 45 proc. wprowadzonych na rynek butelek PET. System kaucyjny ma pozwolić osiągnąć w Polsce poziom ich zbiórki na poziomie przekraczającym 90 proc.

Bartłomiej P. Pawlak (PAP), sek

»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje

»» O bieżących wydarzeniach w gospodarce i finansach czytaj tutaj:

Złoto Glapińskiego. Czy jest bezpieczne?

Polska wymiera na naszych oczach. Nie ma dzieci!

Prezes NBP postawi szampana: inflacja wkrótce w celu!