TYLKO U NAS
Polski sektor bankowy w obliczu nowych-starych wyzwań
Kluczową rolę w zachowaniu stabilności sektora bankowego odgrywa – obok samych banków – bez wątpienia sieć bezpieczeństwa finansowego państwa, która miała fundamentalny wpływ na wychodzenie banków z dotychczasowych sytuacji kryzysowych – ocenia prof. dr hab. Małgorzata Zaleska dyrektor Instytutu Bankowości SGH, przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN w tekście opublikowanym na łamach rocznika „Polski Kompas 2022”
Ostatnie globalne kryzysy, w tym finansowy 2007+ i koronakryzys 2020+, nie dotknęły Polaków w sposób szczególny, jeśli chodzi o poziom zamożności i zachowanie komfortu osiągania dochodów na satysfakcjonującym poziomie. Także sektor bankowy jako całość – pomimo licznych wyzwań – zachowywał dotychczas dobrą kondycję finansową.
Pozytywny obraz uwarunkowań finansowych uległ zmianie przede wszystkim od czasu wybuchu wojny w Ukrainie i rozpoczęcia tzw. geokryzysu 2022+. Obserwowany m.in. wzrost cen surowców, energii, produktów rolnych przełożył się na zwiększenie stopy inflacji, pogorszenie uwarunkowań finansowych gospodarstw domowych oraz innych podmiotów. Sytuacja finansowa banków jest tymczasem determinowana przede wszystkim uwarunkowaniami instytucjonalnymi i rynkowymi, w tym sytuacją finansową ich klientów.
Wielu ekonomistów, analityków rynkowych i innych komentatorów snuje czarne scenariusze w obszarze finansów publicznych, sytuacji finansowej banków, kondycji gospodarstw domowych oraz innych uczestników życia gospodarczego w Polsce. Nie negując trwającego kryzysu i konsekwencji z niego wynikających, trzeba przypomnieć, że kryzysy były, są i niestety będą, co więcej: już wcześniej dotykały polski sektor bankowy.
Jako państwo i sektor bankowy posiadamy z pewnością liczne doświadczenia z wychodzenia z kryzysów oraz rozwiązywania trudnych problemów i warto docenić osoby posiadające wiedzę, a także doświadczenie w budowaniu systemów wczesnego ostrzegania o trudnościach finansowych banków, ich restrukturyzacji, a nawet przeprowadzaniu złożonych procesów likwidacji/upadłości banków, a przede wszystkim rozumiejące to, że zapewnienie stabilności finansowej sektora bankowego jest bezcenne.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że istotne problemy w sektorze bankowym – oczywiście w innych niż obecnie uwarunkowaniach gospodarki rynkowej – zostały ujawnione w roku 1993. W 1994 r. piętnaście banków komercyjnych miało ujemny współczynnik wypłacalności, natomiast w sektorze banków spółdzielczych aż 309 miało ten współczynnik poniżej zera („Nadzór bankowy 1989–2006”, NBP, 2006, s. 4, 17, 20, 21). W 1995 r.: 556 banków spółdzielczych, a rok wcześniej 561 realizowało programy naprawcze. Trzeba też dodać, że w 1995 r. 366 banków spółdzielczych miało współczynnik wypłacalności poniżej wymaganego progu 8 proc. („Banki spółdzielcze w Polsce”, KNB, 2006, s. 63–64, 100).
Problemy finansowe banków spółdzielczych zdarzyły się także na początku XXI wieku. W okresie od 1993 do czerwca 2006 r. na ogólną liczbę 1 653 pierwotnie działających banków spółdzielczych postępowaniami naprawczymi było objętych 1 027, przy czym wobec 132 prowadzone były postępowania upadłościowe, w tym w przypadku jednego banku działalność została reaktywowana („Nadzór bankowy 1989–2006”, NBP, 2006, s. 3).
Problemy banków spółdzielczych wynikały zarówno z uwarunkowań zewnętrznych (m.in. poziomu inflacji oraz rozwiązań podatkowych), jak i wyzwań w procesie zarządzania bankami: jeszcze w 2004 r. 17 proc. prezesów banków spółdzielczych nie miało wykształcenia wyższego („Banki spółdzielcze w Polsce”, KNB, 2006, s. 101).
Warto też przypomnieć czasy wysokiej stopy inflacji w Polsce. W lutym 1990 r. nastąpił najwyższy w gospodarce rynkowej, dwunastomiesięczny wzrost cen, tj. 1 283,1 proc., a stopy procentowe NBP kształtowały się na poziomie kilkuset procent: stopa kredytu refinansowego wynosiła w stosunku rocznym 432 proc. w styczniu 1990 r. (G. Wójtowicz, „Narodowy Bank Polski w okresie transformacji”, 2008, s. 131–132). W 1998 r. stopy procentowe banku centralnego zmniejszyły się z kilkudziesięciu do kilkunastu procent i dopiero w 2002 r. osiągnęły wartości jednocyfrowe, podczas gdy w okresie koronakryzysu spadły do historycznie niskich poziomów.
Restrukturyzacja dotyczyła także sektora banków komercyjnych, w tym – o czym dziś mało kto pamięta – największego, czyli PKO BP SA. Jednym ze sposobów na restrukturyzację banków komercyjnych było przejmowanie ich przez kapitał zagraniczny. W latach dziewięćdziesiątych XX w. wzrósł znacząco udział kapitału zagranicznego w polskim sektorze bankowym. Zaznaczyć należy przy tym, że skala udziału kapitału zagranicznego w sektorze bankowym nie może być traktowana jako zasadniczy parametr mający wpływ na stabilność danego sektora (J. Koleśnik, „Bankowe ryzyko systemowe. Źródła i instrumenty redukcji”, 2019, s. 131). Wspomnieć można chociażby, że pierwszy proces resolution w odniesieniu do banku komercyjnego w Polsce dotyczył banku krajowego – Idea Banku – i został wdrożony ostatniego dnia 2020 r.
Kluczową rolę w zachowaniu stabilności sektora bankowego odgrywa – obok samych banków – bez wątpienia sieć bezpieczeństwa finansowego państwa, która miała fundamentalny wpływ na wychodzenie banków z dotychczasowych sytuacji kryzysowych. W obecnych uwarunkowaniach kryzysowych również instytucje sieci bezpieczeństwa finansowego mają do odegrania historyczną rolę. Istotne znaczenie powinny odegrać skoordynowane działania Narodowego Banku Polskiego, Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego oraz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, wsparte roztropną polityką rządu, w tym Ministerstwa Finansów, tak aby nie było potrzeby zmagania się z taką skalą problemów jak w latach dziewięćdziesiątych XX w., przy jednocześnie zdecydowanie większej skali regulowania i działania współczesnych banków w Polsce.
Tak jak udało się rozwiązać wcześniejsze problemy w polskim sektorze bankowym, tak powinniśmy poradzić sobie ze współczesnymi wyzwaniami. Zależeć to będzie przede wszystkim od wiedzy, doświadczenia, determinacji i zaangażowania osób odpowiedzialnych za stabilność polskiego sektora bankowego, a tym samym bezpieczeństwo depozytów zgromadzonych w bankach przez Polaków.
Prof. dr hab. Małgorzata Zaleska dyrektor Instytutu Bankowości SGH, przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN, członek korespondent PAN
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2022” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2022”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
