TYLKO U NAS
E-Państwo jako ważny składnik polskiej transformacji
Złożoność, koszt oraz ryzyko, jakie pojawiają się szczególnie w procesie innowacji, sprawiają, że państwo staje się ważnym, choć oczywiście dalece nie wyłącznym podmiotem w tworzeniu systemowych uwarunkowań, sprzyjających powstawaniu nowych produktów i modeli biznesowych, ale ma także udział we współtworzeniu szeroko pojętego otoczenia biznesowego firm. Wydaje się też istotne zrozumienie roli i znaczenia sektora publicznego w rozwoju społeczno-gospodarczym państwa, w szczególności w okresie koniecznej transformacji gospodarczej oraz nieprzewidzianych szoków zewnętrznych - twierdzi prof. Alojzy Z. Nowak, rektor Uniwersytetu Warszawskiego w tekście opublikowanym na łamach rocznika „Polski Kompas 2022”
W polskich warunkach bez prężnego sektora energetycznego i decydującej roli w nim polskich głównych firm energetycznych, choć dalece nie tylko energetycznych, istnieją obecnie ograniczone szanse na sfinansowanie wielkich, koniecznych, kluczowych inwestycji, w szczególności na rzecz nowych, stabilnych, krajowych źródeł energii. Grupa PKN ORLEN, PGNiG, PGE, PZU, zdecydowały już w swoich strategiach biznesowych o aktywnym uczestnictwie i wspieraniu transformacji klimatyczno-energetycznej. W tym względzie także wsparcie finansowe z środków unijnych może spełnić ważną rolę na rzecz takiej transformacji. Ryzyko i skala środków koniecznych do sfinansowania projektów z tytułu dokonujących się zmian w energetyce przekraczają możliwości polskich firm prywatnych.
Także nowe, konieczne priorytety dla państwowego sektora działającego na rzecz militarnego bezpieczeństwa Polski stają się szansą dla modernizacji polskiej gospodarki. Tym bardziej że powrót do geopolitycznego status quo sprzed agresji Rosji na Ukrainę w najbliższej perspektywie wydaje się raczej niemożliwy i nieakceptowalny przynajmniej przez większość społeczności międzynarodowej.
Jednocześnie nasilają się turbulencje w gospodarce światowej na tle procesu zrywania łańcuchów dostaw, zjawiska występującego już w okresie pandemii koronawirusa. A obecnie trwającego teraz dodatkowo na tle rosnącego konfliktu świata Zachodu z Chinami. Dodatkowo jeszcze katastrofy klimatyczne wywołują już obecnie coraz więcej przesiedleń ludności i migrację milionów ludzi na świecie.
Kluczowa rola sektora publicznego
Te wspomniane wyżej wyzwania i zagrożenia w globalnej gospodarce, a więc i dla naszej gospodarki, powinny kierować obecnie naszą szczególną uwagę właśnie w kierunku obiektywnie rosnącej roli państwa w rozwoju społeczno-gospodarczym, ale w nie mniejszym stopniu w kierunku integralnego i efektywnego podejścia do znaczenia, charakteru i dalszej transformacji sektora publicznego, oraz instytucji użyteczności publicznej.
Dotychczasowe spory wokół perspektyw rozwoju cywilizacyjnego Polski i doganiania rozwiniętych krajów Zachodu obciążone były i są wieloma uproszczeniami. Jedno z nich dotyczy właśnie znaczenia inicjującej i regulacyjnej roli państwa, a więc również roli sektora publicznego w gospodarce i w życiu społecznym.
Już pandemia COVID-19 i jej konsekwencje zmusiły rządy w wielu krajach do szerokiej refleksji nad naturą, rolą i znaczeniem tego sektora. W warunkach pandemii widać dobrze, w jakim stopniu od sprawnej i doinwestowanej publicznej służby zdrowia zależy szybszy powrót do normalnego funkcjonowania społeczeństw i wchodzenia na ścieżkę wzrostu gospodarczego. W Polsce zwraca uwagę postęp w zakresie procesu cyfryzacji w ochronie zdrowia, która ma przede wszystkim usprawnić pracę personelu medycznego, jak również zreformować cały system komunikacji między świadczeniodawcami a świadczeniobiorcami. Podejmowane już pierwsze rozwiązania z zakresu e-zdrowia powinny w jeszcze większym stopniu zapewnić spersonalizowane, zorientowane na pacjenta podejście do opieki zdrowotnej. Tak jak to się dzieje w niektórych krajach Unii Europejskiej. Oczywiście, stopniowe zwiększanie e-usług w służbie zdrowia jest nie tylko szansą na poprawę dostępu pacjentów do opieki zdrowotnej, ale również korektę jej wizerunku. Choć naturalnie bez realnej poprawy funkcjonowania wszystkich struktur publicznej służby zdrowia, w tym głównie szpitali, przełomu w niej nie będzie.
Postęp w zakresie cyfryzacji sektora opieki zdrowotnej jest składnikiem jeszcze innego bardzo ważnego procesu: dalszej informatyzacji administracji publicznej w kontekście rozwoju społeczeństwa informacyjnego. To ważny i niedostatecznie jeszcze ceniony potencjał efektywności zasobów państwa.
Konieczność poprawy jakości funkcjonowania instytucji publicznych i użyteczności publicznej oraz rozbudowy mechanizmów partnerstwa pojawiły się już się w Narodowej Strategii Spójności (NSS), w ramach unijnego Funduszu Spójności na lata 2007–2013. Przekonanie społeczne o dobrze urządzonym państwie, charakteryzującym się lepszymi usługami publicznymi, w szczególności poprawą edukacji, dostępnością do opieki zdrowotnej, do instytucji bezpieczeństwa publicznego, występowało w sprzeczności z koncepcjami „taniego państwa”. Nie brak było wszakże i wówczas projektów rządowych, i ich realizacji, w zakresie zwiększania dostępu do internetu, lepszego wykorzystaniu technologii IT w szkolnictwie oraz dalszej budowy e-administracji. Po zmianach politycznych i dojściu do władzy Prawa i Sprawiedliwości rząd premiera Morawieckiego w Planie Odpowiedzialnego Rozwoju zdefiniował pięć pułapek rozwojowych, w jakie wpadła polska gospodarka. A w ramach działań naprawczych wskazał fundamenty silnego państwa, w tym m.in. administrację elektroniczną, dającą istotne narzędzia informatyczne, potrzebne do poprawy funkcjonowania wielu instytucji. Sprawy ważne dla obywatela, które jeszcze kilka lat temu wymagały fizycznej obecności w urzędzie, coraz częściej zaczęły być załatwiane internetowo w domu, również za pomocą smartfonu. W planie rządu wzrosło znaczenie dostępności obywateli do internetu i upowszechnianie wiedzy o jego funkcjonowaniu. W rezultacie za pośrednictwem i z pomocą internetu rośnie szansa bardziej powszechnego wykorzystania możliwości kontrolowania i wpływania na działania niektórych ważnych dla obywateli instytucji pożytku publicznego.
Nowa rola państwa w warunkach globalnej gospodarki
Obecnie fundamentalna jest wszakże istotna zmiana, która dotyczy kwestii podejścia do roli i znaczenia państwa, jego kluczowych instytucji, w dużym stopniu administracji publicznej w warunkach globalnej gospodarki. Państwo przestaje pełnić w gospodarce rolę „pasywnego stróża”. Natomiast wzrasta rola takiego państwa, które dostarcza „wizję i dynamiczny rozpęd” polskiej gospodarce. Istota tej zmiany zakłada też tworzenie warunków dla coraz lepiej zarządzanego i bardziej skutecznego państwa i jego instytucji oraz rozwój kompetencji i właściwego doboru kadr. Zarazem w coraz większym stopniu to e-Państwo ma doprowadzić do sprawnego funkcjonowania kluczowych instytucji, także po to, aby następowała większa identyfikacja i zbieżność z celami i zadaniami, które te instytucje realizują.
Nie chodzi o tworzenie państwa omnipotentnego, takiej pokusy należy się strzec, ale takiego państwa, w którym m.in. sztuką współczesnej polityki przemysłowej, czy strukturalnej, lecz i społecznej jest optymalne współdziałanie sektorów publicznego i prywatnego. Właśnie e-Państwo powinno wspierać i tworzyć warunki do świadczenia e-usług także dla sektora prywatnego i przez niego. W wielu przypadkach zresztą już dzisiaj przedsiębiorcza inicjatywa w zakresie e-usług pochodzi również od sektora prywatnego. Dla przykładu, nie tylko sektor publiczny w polskiej bankowości detalicznej, czy ubezpieczeniach, ale także prosperujące firmy prywatne świadczą swoje e-usługi na najwyższym, europejskim poziomie. Nie inaczej jest na rynku e-commerce. Niektóre firmy państwowe, czy publiczne świadczące usługi publiczne z zasady mogą być mniej dochodowe (lub nawet wręcz deficytowe). To właśnie cena, jaką ponosi wspólnota polityczna, za to, że chce takie usługi świadczyć.
Sektor publiczny coraz bardziej nowoczesny, korzystający coraz częściej także ze sztucznej inteligencji, z nowoczesnych technologii informatycznych, świadczący właśnie e-usługi, powinien działać coraz bardziej efektywnie i nie być postrzegany jako mniej wydajna społeczna wersja sektora prywatnego. W Polsce problem społecznej oceny niektórych ważnych podmiotów użyteczności publicznej staje się istotny. Powoli, ale korzystnie zmienia się nierzadko słuszne, krytyczne nastawienie społeczne do wielu instytucji publicznych. Dzieje się tak, gdyż pozytywnie oceniany jest twój e-pit, elektroniczne wnioski o udział w programach rządowych „500+” i „300+”, e-zwolnienia, e-recepty czy dowód z warstwą elektroniczną. Z profilu zaufanego korzysta już kilkanaście milionów Polaków.
Zatem uważam, że kiedy mówimy o potrzebie transformacji polskiej gospodarki, która musi reagować i uwzględniać nowe wcześniej sformułowane wyzwania i realne zagrożenia, również te o charakterze geostrategicznym, to jednym z kluczowych tematów do dalszej debaty publicznej powinna być wieloaspektowa i realistyczna ocena roli sektora publicznego jego rzeczywistej efektywności, oraz szczególnej w nim roli e-Państwa.
Prof. Alojzy Z. Nowak, rektor Uniwersytetu Warszawskiego
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2022” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2022”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
