Znamy szczegóły projektu ustawy o systemie kaucyjnym!

Rządowe Centrum Legislacji (RCL) opublikowało projekt zmian przepisów o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Przeanalizowaliśmy dokument i dołączony do niego komentarz. Oto dziesięć najistotniejszych, w naszej ocenie, zmian.

Prace nad nowelizacją ustawy były prowadzone w związku z pojawiającymi się wątpliwościami, czy obecne przepisy są wystarczająco ostre i wystarczająco szczegółowe do  planowego uruchomienia systemów kaucyjnych i rzetelnego ich prowadzenia. Ponadto, w trakcie prowadzonych konsultacji pojawiły się, merytorycznie uzasadnione, postulaty organizacji branżowych dotyczące zasad na jakich funkcjonować ma pozyskiwanie opakowań od klientów. Na szczęście lwią ich część uwzględniono.

1. Większy nadzór ministra klimatu i środowiska

Projekt zwiększa rolę resortu klimatu i środowiska. Jego szef już nie tylko wydawać ma zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego w oparciu o szczegółowe dane przekazywane przez podmioty reprezentujące, ale także do jego obowiązków należeć będzie nadzór nad realizacją poszczególnych etapów prowadzących do uruchomienia systemu.

2. Możliwość natychmiastowego cofnięcia zezwolenia

Nowelizacja nakłada na podmiot reprezentujący (prowadzi system kaucyjny, jest łącznikiem pomiędzy firmami wprowadzającymi napoje w opakowaniach na rynek, a placówkami handlowymi) obowiązek przedstawiania harmonogramu czynności niezbędnych do uruchomienia systemu. Jeżeli taki harmonogram będzie budził wątpliwości dotyczące możliwości terminowego wywiązania się ze zobowiązań lub co do ewentualnego zasięgu systemu, minister Klimatu i Środowiska będzie władny zezwolić na wdrożenie działań naprawczych lub cofnąć zezwolenie. Decyzjom w tym można będzie nadać rygor natychmiastowej wykonalności.

3. Rola Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska

Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska ma przeprowadzać kontrolę podmiotu reprezentującego przed i w pierwszym roku po uruchomieniu systemu. Wyniki przeprowadzanych kontroli będą przedkładane ministrowi, który będzie podejmował stosowne kroki wynikające z art. 40k ustawy (wezwanie do zaniechania naruszeń, w tym cofnięcie zezwolenia).

4. Kiedy następuje „uruchomienie systemu kaucyjnego”

Nowelizacja wprowadza przepis definiujący „uruchomienie systemu kaucyjnego”, jako „dzień, od którego system tworzony przez konkretny podmiot reprezentujący zapewnia w każdej gminie co najmniej jeden stacjonarny punkt odbierania od użytkowników końcowych opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym”. Termin ten odnosi się tym samym każdorazowo do konkretnego systemu tworzonego przez indywidualnego operatora i jest wskazywany w zezwoleniu. Nie może być on dłuższy niż 24 miesiące od dnia wydania zezwolenia. Zmiany te ułatwią ministrowi odpowiednią reakcję, gdyby pojawiły się obawy dotyczące uruchomienia systemu kaucyjnego lub jego rzetelnego funkcjonowania. Implementacja 24-miesięcznego terminu nie będzie skutkować skróceniem terminów określonych w już wydanych zezwoleniach.

5. Kaucja pobierana w całym łańcuchu dystrybucji

Kaucja będzie pobierana w całym łańcuchu dystrybucji. Ma się to przyczynić do uszczelnienia systemu i zapewnienia monitorowania przepływów kaucji. Taki mechanizm wyeliminuje możliwości defraudacji kaucji, problemów z jej rozliczeniem pomiędzy podmiotami reprezentującymi oraz zagwarantuje poprawne rozliczanie się operatorów z placówkami handlowymi, zapewniając jego prawidłowe funkcjonowanie.

6. Uwzględnienie postulatów sektora spożywczego

Legislator uwzględnił postulat zwolnienia z wymogu uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów w zakresie tzw. logistyki zwrotnej. Chodzi o pozyskiwanie odpadów opakowaniowych objętych ustawą od prowadzących nieprofesjonalną zbiórkę. W projekcie wyłączono również z obowiązku zbiórki w ramach systemu kaucyjnego opakowania po mleku i produktach mlecznych. Jest to odpowiedź na zgłaszane przez branżę postulaty związane z potrzebą zachowania reżimu sanitarnego w punktach handlowych. W sklepach (szczególnie tych mniejszych), które stałyby się miejscami czasowego przechowywania opakowań po mleku, trudno byłoby taki reżim utrzymać.

7. Dokumenty DPR w systemie kaucyjnym

Dla odpadów opakowaniowych pochodzących wyłącznie z systemu kaucyjnego dokument DPR będzie sporządzany przez recyklera na wniosek podmiotu reprezentującego prowadzącego system kaucyjny. Tzw. DPR-y to dokumenty służące do potwierdzania recyklingu odpadów opakowaniowych. Informują one nie tylko o samym fakcie przekazania odpadów, ale wskazują również rodzaj i masę tych odpadów oraz sposób ich przetworzenia.

8. Opłata, dla firm, które nie przystąpiły do systemu

Od 2026 roku wprowadzona zostanie opłata produktowa, dla wprowadzających do obrotu produkty w opakowaniach podlegających systemowi kaucyjnemu, którzy nie przystąpili do żadnego z systemów. Ma być ona obliczana jako potrójna stawka opłaty produktowej określonej dla danego rodzaju opakowania na napoje.

9. Podmiot reprezentujący płatnikiem podatku VAT

Projekt ustawy zakłada również zmiany w podatku VAT. „Dokonany przegląd przygotowanych wcześniej rozwiązań, również w oparciu o rozwiązania przyjęte w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej (np. Irlandia, Węgry), oraz zaproponowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska zmiany wskazujące na wystąpienie kaucji za opakowania objęte systemem kaucyjnym na każdym etapie obrotu produktem w opakowaniu na napoje wskazuje na konieczność wprowadzenia zmian dostosowujących w ustawie o VAT” – wskazuje resort klimatu.

Projektowane rozwiązania opierają się na wyznaczeniu jednego podmiotu, który byłby zobowiązanym do obliczenia i pobrania podatku oraz wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Zgodnie z przyjętym założeniem, obowiązek taki zostanie nałożony na podmiot reprezentujący jako na płatnika podatku VAT. „Uwzględniając fakt, że całość pobranych kaucji od opakowań podlegających pod system kaucyjny będzie przekazywana przez wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje do podmiotu reprezentującego, nałożenie na ten podmiot obowiązku zapłaty podatku VAT organowi podatkowemu jest rozwiązaniem najprostszym, które pozwoli osiągnąć cel, jakim jest zapewnienie prawidłowego poboru podatku VAT” – czytamy w komentarzu do projektu ustawy.

10. Wypłata kaucji rolą podmiotu reprezentującego

Realizowane zadania polegają m.in. na rozliczeniu kaucji ze sklepami, hurtowniami i innymi punktami zbierającymi opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym. W szczególności mowa o finansowaniu wypłat kaucji dla użytkowników końcowych. Dla rozliczenia należnego podatku VAT podmiot reprezentujący będzie posiadał niezbędne dane, które pozwolą na wyliczenie jakie środki z tytułu kaucji (w cyklu rocznym) nie zostały wypłacone w odniesieniu do liczby opakowań na napoje wprowadzonych do obiegu przez poszczególne podmioty.

Co to za system i dlaczego go wprowadzamy?

Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, system kaucyjny w Polsce ma zacząć działać od 2025 roku. Jego celem jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. Duże sklepy (powyżej 200 mkw.) będą musiały odbierać puste opakowania i zwracać klientom kaucję. Natomiast w przypadku mniejszych placówek przystąpienie do systemu odbioru opakowań będzie dobrowolne. System ma objąć trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 lita.

Grzegorz Szafraniec

»» O bieżących wydarzeniach w gospodarce i finansach czytaj tutaj:

Branża drzewna mówi „stop” resortowi klimatu!

Potężna zmiana! Bankowcy nie chcą euro w Polsce

Szokujący spadek McDonald’s po 3 latach! Co się stało?

Czarne chmury! Analitycy mocno obniżają prognozę PKB

»» Najnowsze wydanie „Wywiadu Gospodarczego” oglądaj tutaj: