Konstytucja Biznesu wykorzystywana przez sądy

Sądy w orzeczeniach odwołują się już do zasad ogólnych, sformułowanych w ubiegłorocznej noweli Kodeksu postępowania administracyjnego, a także w Prawie przedsiębiorców, np. interpretacji na korzyść przedsiębiorcy - powiedział wiceszef MPiT Mariusz Haładyj.

Wiceminister wyraził przy tym nadzieję, że utrwalenie takiej linii orzeczniczej przełoży się z czasem m.in. na praktykę wydawania decyzji administracyjnych przez urzędy.

Wiceminister przedsiębiorczości i technologii uczestniczył w zorganizowanej w Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego konferencji „Konstytucja Biznesu. Nowe doświadczenia”. Jak diagnozował, ustawa Prawo przedsiębiorców i cały pakiet Konstytucji Biznesu nadal, w pół roku od wejścia w życie, wymaga omawiania od strony teoretyczno-prawnej, doktrynalnej.

Założyliśmy sobie ambitną rolę tej ustawy, ale jednocześnie musimy być świadomi ograniczeń, jeżeli chodzi o hierarchię źródeł prawa wynikającą z Konstytucji i brak w polskim systemie prawnym tzw. ustaw organicznych, czyli ustaw o niższej randze - upraszczając - niż Konstytucja, ale wyższej, niż ustawy zwykłe - mówił Haładyj.

Podkreślił, że Prawo przedsiębiorców było tworzone w taki sposób, aby było spójne i powiązane z ubiegłoroczną nowelą Kodeksu postępowania administracyjnego. Jak zaznaczył, część przepisów powtarza się w obu ustawach m.in. dlatego, że ich zakres nie jest do końca zbieżny.

Wiceminister wyjaśniał, że intencją Prawa przedsiębiorców nie jest zmiana różnych szczegółowych aspektów prawa gospodarczego (do czego zmierzać mają prace nad konkretnymi aktami prawnymi, jak nowela Kpa); ma ono być natomiast „rodzajem parasola nad ustawami szczegółowymi” czy „kartą podstawowych praw przedsiębiorcy”.

Haładyj akcentował, że do tej pory prawo gospodarcze publiczne nie miało „nadrzędnej, podstawowej ustawy”. Uznał, że liczne szczegółowe regulacje wprowadzone do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przesłoniły bowiem jej przepisy ogólne. Stąd intencja ograniczenia zakresu regulacji w Prawie przedsiębiorców (i pozostawienie regulacji szczegółowych w innych aktach).

Jednocześnie do Prawa przedsiębiorców (a wcześniej do noweli Kpa) wprowadzono zasady ogólne.

Wydaje się, że nie ma orzeczenia czy skargi czy odwołania bez powołania się na zasady ogólne. Orzeczenia sądowe pokazują, że te zasady działają. To jest trzon Prawa przedsiębiorców wokół którego budowane są później i poszczególne rozwiązania i charakter podstawowy ustawy - podkreślił wiceszef MPiT.

Ocenił, że dotychczasowe pominięcie zasad ogólnych w prawie gospodarczym publicznym przekładało się m.in. na sytuację przedsiębiorców.

Proszę powołać się szczególnie w małym urzędzie na przepisy Konstytucji, poglądy doktryny czy orzecznictwo sądów. Urzędy stosują przepisy prawa - czasem im niższej rangi przepis, czyli rozporządzenie, z tym większą atencją jest stosowany - obrazował.

Zasady ogólne Haładyj określił „wysłowieniem wprost zasad zebranych z orzecznictwa czy ugruntowanych poglądów doktryny”. Ich sformułowania w ustawie ma dawać przedsiębiorcy w każdej sytuacji narzędzie, aby w konkretnym postępowaniu mógł powołać się na konkretny przepis, a nie orzecznictwo czy doktrynę.

Zasady ogólne wyznaczają wartości, jakie powinny być realizowane przy stosowaniu prawa w danym obszarze. Naruszanie zasad wiąże się z konkretnymi konsekwencjami - w postaci np. uchylenia danego rozstrzygnięcia wobec przedsiębiorcy. () Zasady to nie jest rodzaj ornamentu czy deklaracji ustawodawcy, a twardy przepis, na który każdy użytkownik w swojej sprawie może, a nawet powinien się powoływać - wyjaśniał wiceszef MPiT. - To, szczególnie odnosząc się do prawa administracyjnego, działa - zapewnił.

Wskazał m.in. na orzeczenia wydane przez sądy administracyjne przez półtora roku funkcjonowania noweli Kpa. Jak podał, w jednej z baz informacji prawnej znajduje się już ponad 300 orzeczeń odwołujących się do zasady rozstrzygania wątpliwości na rzecz strony.

To pokazuje dużą popularność tych przepisów, ale też że sądy uchylają rozstrzygnięcia wadliwe administracji, powołując się na tę zasadę. Mamy też rozstrzygnięcia powołujące się na zasadę pewności prawa czy na zasadę współdziałania. Orzeczenia pokazują, że nie są to zbędne przepisy - ocenił Haładyj. - Mam nadzieję, że orzeczenia sądów to jest pierwszy etap: że za orzeczeniami sądów będzie następowała zmiana praktyki wydawania rozstrzygnięć administracyjnych; że przy utrwaleniu pewnej linii orzeczniczej nie trzeba będzie iść już do sądu z każdą analogiczną sprawą, tylko nastąpi proces, w którym najpierw sądy wyciągają pewne normy z przepisów i powodują ich zastosowanie, a potem dostosowują się do tego urzędy - skonkludował.

Najważniejsze zasady ogólne Prawa przedsiębiorców to: zasada wolności działalności gospodarczej, zasada „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”, zasada domniemania uczciwości przedsiębiorcy, zasada przyjaznej interpretacji przepisów, zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść przedsiębiorcy.

MS, PAP