Ciemne strony cyfryzacji

Żyjemy w czasach cyfryzacji, która dotyka coraz więcej obszarów naszego życia. Zalety wynikające z cyfryzacji są powszechnie znane i w zasadzie nie podlegają dyskusji. Twierdzi się też dosyć powszechnie, że nie ma odwrotu od cyfryzacji i proces ten będzie postępował – rozpoczyna swój felieton na łamach nowego numeru „Gazety Bankowej” prof. Małgorzata Zaleska, Dyrektor Instytutu Bankowości SGH, Przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN.

Cyfryzacja jest wszechobecna także na rynkach finansowych, w tym w bankach. Banki funkcjonujące w Polsce są zaliczane do światowej czołówki w zakresie wdrażania nowoczesnych technologii. Wcześniej było to widoczne przede wszystkim w obszarze front office, czyli głównie w zapewnianiu zdalnego dostępu do produktów i usług bankowych. W dobie pandemii COVID-19 banki wykonały ponadto istotną pracę w zakresie dalszego unowocześnienia funkcjonowania back office.

Niemniej jednak ostatnie doświadczenia, płynące m.in. z sytuacji geopolitycznej, skłaniają do refleksji. Uwidaczniają „ze zdwojoną siłą” jak bardzo uzależniamy się od technologii i nośników energii oraz jakie mogą być tego konsekwencje. Do niedawna w zasadzie nie toczyły się dyskusje w zakresie powszechnej, długotrwałej, potencjalnej niedostępności energii. Obecnie temat ten jest żywy i podejmowany podczas oficjalnych, eksperckich, wewnętrznych i innych spotkań. Zapewnienie funkcjonowania infrastruktury krytycznej, w tym działalności systemu bankowego/płatniczego, powinno być kwestią troski nie tylko podmiotów rynkowych, ale także państwa. Wiele mówi się ostatnio o potrzebie zapewnienia bezpieczeństwa państwa w wymiarze militarnym, a strefa bezpieczeństwa energetycznego i cyberbezpieczeństwa jest równie ważna.

Powszechna cyfryzacja powoduje m.in. zwiększenie zapotrzebowania na energię elektryczną i to nie tylko w przypadku „kopania” walut wirtualnych. Postawić można nawet przewrotne pytanie, jak cyfryzacja wpisuje się w politykę zrównoważonego rozwoju i ochrony klimatu. Oczywistym jest, że zależy to m.in. od sposobów i źródeł pozyskiwania energii.

Następuje też daleko idący wpływ świata opartego na cyfrowych rozwiązaniach, w tym świata mediów społecznościowych, na społeczeństwa. Dotyka to zwłaszcza młodych osób, które często wyrażają swoje oczekiwania czy dzielą się doświadczeniami/przemyśleniami nie w bezpośredniej rozmowie, a w przestrzeni wirtualnej. Niekiedy nawet rodzice dowiadują się o myślach swojego dziecka z Instagramu lub Facebooka, a nie z realnych kontaktów. Ten rodzaj komunikacji uwzględniają w swoich strategiach także instytucje finansowe, w tym banki. Niemniej jednak takie interakcje nie tworzą relacji czy więzi między bankiem a jego klientem i stwarzają wyzwania w zakresie kształtowania zaufania i lojalności. Ponadto w przestrzeni mediów społecznościowych zagościli m.in. influencerzy, czyli osoby „wpływowe”, oddziałujące na ludzi, nawiązujące z nimi wirtualne relacje, „wyrocznie” w wielu sprawach, w tym w kwestiach finansowych. Niestety zdarza się, że takie osoby nie mają żadnych podstaw, w tym wiedzy i doświadczenia, aby np. udzielać porad inwestycyjnych, ale robią to. Powstaje w związku z tym pytanie o konsekwencje takiego działania i odpowiedzialności za słowa, posty, rekomendacje, przekazywane treści, zwłaszcza jeśli wprowadzają one odbiorcę w błąd, albo nierzetelnie przedstawiają rzeczywistość.

Powyższe zmienia z pewnością modele biznesowe także banków, które przygotowują się na coraz bardziej powszechne obsługiwanie klientów żyjących w świecie wirtualnym. Powstaje przy tym kolejne pytanie, czy powinniśmy bezrefleksyjnie wpisywać się w świat, który się nam narzuca, czy może jednak próbować kształtować rzeczywistość. Do tego są z pewnością potrzebni przywódcy/liderzy, a jednocześnie wizjonerzy - osoby, które nie oceniają rzeczywistości tylko przez pryzmat „tu i teraz”.

Prof. Małgorzata Zaleska, Dyrektor Instytutu Bankowości SGH, Przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN, Członek korespondent PAN

Więcej informacji i komentarzy ze świata finansów i gospodarki czytaj w bieżącym wydaniu „Gazety Bankowej” (nr 01/2023), dostępnym także jako e-wydanie, także na iOS i Android

Szczegóły, jak zamówić e-wydanie „Gazety Bankowej”, kliknij tutaj