Dwie dekady ustawy

Już 20 lat minęło! Chciałoby się napisać „jak jeden dzień”, ale tak w odniesieniu do ewolucji sektora banków spółdzielczych powiedzieć nie można. Nie mam tutaj na myśli okresu funkcjonowania ruchu spółdzielczego w sektorze bankowym, ale obowiązywania podstawowej ustawy regulującej działalność banków spółdzielczych w Polsce. Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych datowana jest bowiem na 7 grudnia 2000 r. Jak zmienił się więc obraz banków spółdzielczych na przestrzeni ostatnich dwóch dekad? - analizuje prof. Małgorzata Zaleska, Dyrektor Instytutu Bankowości SGH, Przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN na łamach „Gazety Bankowej”

Bez wątpienia zasadniczo. Nie sposób jednak w krótkim felietonie wskazać wszystkich zmian i ich konsekwencji, a zatem poniżej zostaną wspomniane tylko niektóre przeobrażenia w ujęciu syntetycznym. Zacznijmy od potencjału, w tym finansowego, banków spółdzielczych wykazywanego w sprawozdawczości bankowej. Z jednej strony zmniejszyła się liczba funkcjonujących banków spółdzielczych z 680 (31 grudnia 2000) do 533 (30  września 2020), a ponadto zasadniczemu spadkowi uległa liczba banków zrzeszających: z 11 do 2. Z drugiej strony ich wielkość – w ciągu 20 lat – wzrosła. Aktywa sektora banków spółdzielczych wzrosły niemal 9-krotnie (z 18 mld zł do 159 mld zł), a jego fundusze własne 8,5 razy (z 1,5 mld zł do 12,8 mld zł). Przełożyło się to m.in. na wzrost średniego współczynnika wypłacalności z 12,8 proc. do 18,4 proc. Wzrósł także zysk netto sektora banków spółdzielczych o 90 proc. i poprawiła się relacja kosztów do wyniku na działalności bankowej (o 14 pp.).

Z powyższego akapitu wyłania się dobry obraz kondycji finansowej sektora bankowości spółdzielczej. Pamiętać należy jednak, że sytuacja poszczególnych banków jest zróżnicowana i w tzw. międzyczasie miały miejsce upadłości banków spółdzielczych, ich restrukturyzacje i uporządkowane likwidacje (resolution), a na koniec września 2020 r. 11 banków spółdzielczych generowało straty. Kolejny prawdziwy egzamin z efektywności i bezpieczeństwa działalności banki spółdzielcze będą jednak zdawały w kolejnych kwartałach, mierząc się ze skutkami pandemii COVID-19. Z jednej strony wzrosną koszty generowane przez banki, z uwagi na konieczność dokonywania odpisów na ryzyko kredytowe. Z drugiej – obniżenie kosztów może nastąpić w wyniku procesów konsolidacyjnych. Konsolidacja nie musi przy tym polegać tylko na łączeniu pojedynczych banków, lecz także na integracji procesów w grupach bankowych.

W tekście podsumowującym wybrane aspekty działalności banków spółdzielczych nie można pominąć aspektu polskiego kapitału. Ta przewaga konkurencyjna banków spółdzielczych długo nie trafiała jednak na podatny grunt. Obecnie zaś, w czasach uwypuklania znaczenia patriotyzmu gospodarczego, banki spółdzielcze nie wykorzystują tego elementu przewagi konkurencyjnej w wystarczającym stopniu. Wzmocnienie kampanii informacyjnej, pokazywanie obok polskości nowoczesności banków spółdzielczych wydaje się konieczne. Kampania ta powinna być skierowana przede wszystkim do młodej i „w sile wieku” części społeczeństwa – tak aby odmłodzić bazę deponentów i kredytobiorców banków spółdzielczych.

Wróćmy jednak do ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych i postawmy pytanie: czy regulacje projektowane dwie dekady temu mogą być adekwatne do obecnych uwarunkowań związanych z funkcjonowaniem w permanentnym kryzysie, w tym w czasach koronakryzysu oraz dobie rewolucji cyfrowej i daleko idących zmian w społeczeństwie polskim? Odpowiedź na tak postawione pytanie brzmi: nie, co oznacza potrzebę rozpoczęcia intensywnych prac nad dostosowaniem struktur i zasad funkcjonowania sektora bankowości spółdzielczej do obecnych uwarunkowań instytucjonalnych i rynkowych.

Prof. Małgorzata Zaleska

Felieton ukazał się wydaniu nr 01/2021„Gazety Bankowej” , dostępnym obecnie jako e-wydanie, także na iOS i Android

Szczegóły, jak zamówić e-wydanie „Gazety Bankowej”, kliknij tutaj