Nadzór makroostrożnościowy – pięć lat doświadczeń

Prof. Małgorzata Zaleska, dyrektor Instytutu Bankowości SGH, przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN przypomina na łamach „Gazety Bankowej”: W listopadzie br. przypada piąta rocznica rozpoczęcia funkcjonowania sformalizowanego nadzoru makroostrożnościowego w Polsce.

Jak rzadko to bywa w naszym kraju, w zasadzie wszyscy zgadzają się co do potrzeby jego funkcjonowania i ograniczania ryzyka systemowego. Nikt bowiem wcześniej nie patrzył na polski rynek finansowy „z lotu ptaka” i nie identyfikował kompleksowo nierównowag makroekonomicznych. Tym samym działalność nadzoru makroostrożnościowego styka się i zazębia z polityką pieniężną oraz polityką gospodarczą państwa, co może budzić konflikty między stroną rządową i przedstawicielami sieci bezpieczeństwa finansowego. Niemniej jednak pięcioletnia historia pokazuje, że udało się uniknąć istotnych konfliktów na styku wspomnianych polityk. Jest to doniosłe tym bardziej, bo istnieje dwóch przewodniczących Komitetu Stabilności Finansowej: Minister Finansów (w kwestiach zarządzania kryzysowego) i Prezes Narodowego Banku Polskiego (w formule makroostrożnościowej). Nie oznacza to jednak, że przyjęcie formuły dwóch przewodniczących, w zależności od tego czego sprawa dotyczy, jest dobre. Może to bowiem prowadzić w przyszłości do konfliktów skutkujących m.in. wyzwaniami komunikacyjnymi i przedłużaniem procesu podejmowania decyzji. Tym samym Komitet Stabilności Finansowej powinien mieć jednego przewodniczącego, a wiodącą rolę w nadzorze makroostrożnościowym powinien nadal pełnić Narodowy Bank Polski.

W historii swojej działalności, do końca 2019 r., Komitet podjął 34 decyzje w formie uchwały, podczas 24 posiedzeń. Najwięcej uchwał zostało podjętych w 2016 r., czyli na początku organizacji nadzoru w nowej formule. Najwięcej spotkań miało zaś miejsce w 2019 r. - osiem posiedzeń, w tym cztery poza przyjętym harmonogramem. Wśród tematów podejmowanych przez Komitet znalazły się m.in.: WIBOR (ryzyko nieterminowego dostosowania wskaźników referencyjnych), MAR (wyzwania związane z osiągnięciem wymogu minimalnego poziomu funduszy własnych i zobowiązań podlegających umorzeniu lub konwersji), REIT-y (korzyści i ryzyka związane z usankcjonowaniem funduszy wspólnego inwestowania na rynku nieruchomości) oraz orzeczenia TSUE (dotyczące chociażby kredytów walutowych, w tym tzw. frankowych). Za wskazanymi skrótami kryją się ważne, w pewnym sensie niecodzienne – z punktu widzenia sektora bankowego – wyzwania. Cyklicznie Komitet badał zaś m.in. skalę akcji kredytowej nie dostrzegając jej nadmiernego wzrostu, przy jednoczesnym zidentyfikowaniu wyzwania w zakresie wysokokwotowych kredytów konsumpcyjnych.

To co z pewnością powinno zajmować nadzór makroostrożnościowy w przyszłości to zaś ryzyko związane z rządowymi papierami wartościowymi i ich właściwa wyceny w bilansach banków. Nie jest bowiem tak, jak przewiduje to prawodawstwo unijne, że rządowe papiery wartościowe wyrażone w walucie kraju są pozbawione ryzyka. Kwestia ta jest istotna także z punktu widzenia banków centralnych, które skupując te papiery wartościowe przejmują na siebie ryzyko. Równocześnie tematyka ta jest delikatna, bowiem od oceny papierów wartościowych przez rynki zależy ich rentowność i cena. Ponadto lokowanie znaczących środków finansowych przez banki w papiery wartościowe zmniejsza ich apetyt na akcję kredytową. Z jednej strony jest to korzystne, bowiem nie grozi nadmierną akcją kredytową, ale z drugiej strony nie pobudza realnej gospodarki do inwestycji. Identyfikacja i analiza „systemu naczyń połączonych”, nie tylko związanego z kredytami, jest zaś domeną nadzoru makroostrożnościowego.

Jest zatem pewne, że nadzór makroostrożnościowy ma przyszłość i pracy mu nie zabraknie, w tym tej związanej ze skutkami obecnej pandemii. Współczesna pandemia zwiększa bowiem poziom ryzyka systemowego i przyczynia się do pogłębiania nierównowag makroekonomicznych.

Prof. Małgorzata Zaleska, dyrektor Instytutu Bankowości SGH, przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN, członek korespondent PAN

Więcej informacji i komentarzy o światowej i polskiej gospodarce i sektorze finansowym znajdziesz w bieżącym wydaniu „Gazety Bankowej” - do kupienia w kioskach i salonach prasowych

„Gazeta Bankowa” dostępna jest także jako e-wydanie, także na iOS i Android

Szczegóły, jak zamówić e-wydanie „Gazety Bankowej”, kliknij tutaj