Moda na dietę bezlaktozową – czy to się opłaca?

Laktoza to naturalnie występujący w mleku i jego przetworach dwucukier. Do jej trawienia niezbędna jest obecność enzymu laktazy (β-galaktozydazy), odpowiadającego za hydrolizę laktozy do dwóch monocukrów - glukozy oraz galaktozy. Enzym ten naturalnie produkowany jest w jelicie cienkim, na powierzchni komórek nabłonkowych tworzących rąbek szczoteczkowy. U części osób aktywność laktazy może być niewystarczająca, skutkując występowaniem objawów nietolerancji laktozy.

(Nie)duży problem

Szacuje się, że hipolaktazja dotyczy około 5–15 proc. populacji europejskiej. Może mieć ona charakter uwarunkowany genetycznie, tak zwany pierwotny lub wtórny – będący wynikiem uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego w przebiegu różnych schorzeń, takich jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, infekcje jelitowe czy zespół rozrostu bakteryjnego. Z wiekiem u wielu osób dochodzi również do fizjologicznego spadku aktywności laktazy.

Jak rozpoznać?

Objawy nietolerancji laktozy wynikają z nadmiernej fermentacji niestrawionych cząstek laktozy przez bakterie jelitowe w okrężnicy. Do charakterystycznych objawów gastrycznych obecnych przy nietolerancji laktozy zalicza się:

• Bóle brzuch,

• Wzdęcia,

• Nadmierne oddawanie gazów, biegunki,

• Przelewania,

• Uczucie pełności. • Nasilenie objawów jest zróżnicowane i zależne od stopnia niedoboru enzymu oraz obecności współistniejących chorób przewodu pokarmowego.

Jak zdiagnozować?

Diagnostyka nietolerancji laktozy opiera się głównie na wodorowym teście oddechowym, jednak jego wiarygodność może być ograniczona, na przykład przy jednoczesnym stosowaniu antybiotykoterapii. W takich przypadkach zaleca się jego powtórzenie i interpretację wyniku przez lekarza gastroenterologa.

Podejście dietetyczne

Postępowanie dietetyczne w przypadku nietolerancji laktozy obejmuje przede wszystkim ograniczenie spożycia produktów o największej jej zawartości.

Należą do nich mleko krowie i mleka innych ssaków, mleko w proszku i zagęszczone, śmietany oraz sery twarogowe.

Całkowita eliminacja laktozy z diety nie zawsze jest konieczna. Wiele osób z hipolaktazją dobrze toleruje produkty fermentowane, takie jak jogurt naturalny, kefir czy maślanka, ze względu na obecność bakterii kwasu mlekowego, które częściowo rozkładają laktozę. Proces fermentacji może obniżać jej zawartość w produkcie nawet o 25–50 proc.

Z kolei sery podpuszczkowe, zwłaszcza długo dojrzewające, takie jak parmezan, cheddar, gouda, ementaler, a także sery pleśniowe - camembert, brie, roquefort, zawierają bardzo niewielkie ilości laktozy, co czyni je lepiej tolerowanymi przez osoby z nietolerancją. Z tego też względu nie zawsze ma sens kupowanie serów z dopiskiem „Bez laktozy”.

W przypadku diety eliminacyjnej należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż wapnia, którego głównym źródłem w diecie są jednak podlegające pewnej eliminacji mleko i jego przetwory.

W razie ich ograniczenia lub całkowitego wykluczenia zaleca się spożycie produktów roślinnych bogatych w wapń, takich jak: fasola, migdały, sezam, tofu, komosa ryżowa, mak, suszone figi i morele.

Jeśli dieta z ograniczoną zawartością laktozy nie przynosi efektu terapeutycznego, możliwe jest zastosowanie doustnych preparatów enzymatycznych zawierających laktazę, przyjmowanych bezpośrednio przed posiłkami zawierającymi laktozę. Alternatywą są również preparaty β-galaktozydazy w formie tabletek, mogących pomóc w łagodzeniu objawów nietolerancji.

Istotne jest również to, iż w przypadku osób zdrowych, nie wykazujących objawów charakterystycznych dla hioplaktazji, nie ma najmniejszego sensu spożywania produktów nisko- lub bezlaktozowych.

Takie rozwiązanie w dłuższej perspektywie może tylko upośledzić naturalną sekrecję enzymu laktazy ze światła przewodu pokarmowego i w konsekwencji znacznie zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju wtórnej nietolerancji laktozy.

Filip Siódmiak

»» Inne porady dotyczące zdrowia i diety czytaj tutaj:

Zasady zdrowej diety – 32 praktyczne zalecenia

Mleko pasteryzowane, UHT, a może „Bez laktozy”?

Skyr, kvarg czy może jogurt naturalny – co wybrać?

»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje