TYLKO U NAS
Efekt nocebo – przeciwieństwo efektu placebo
Pojęcie nocebo wywodzi się od łacińskiego czasownika nocere – „szkodzić”. Zawarte jest ono w fundamentalnej zasadzie etyki lekarskiej, wywodzącej się z tradycji hipokratejskiej: primum non nocere („po pierwsze, nie szkodzić”). Efekt nocebo stanowi przeciwieństwo efektu placebo i odnosi się do negatywnej reakcji organizmu na interwencję, obiektywnie nie posiadającej właściwości szkodliwych.
Placebo, a nocebo – w czym tkwi różnica?
W badaniach klinicznych placebo pełni rolę substancji kontrolnej – jest farmakologicznie obojętne, ale zbliżone w formie i sposobie podania do badanego leku, tym samym umożliwiając rzetelną ocenę skuteczności i bezpieczeństwa konkretnej substancji czynnej.
Efekt placebo wiąże się z pozytywnym wpływem oczekiwań pacjenta, natomiast efekt nocebo – z wystąpieniem objawów niepożądanych, wynikających wyłącznie z negatywnych oczekiwań, sugestii lub przekonań chorego.
Mechanizm ten może ujawniać się w różnych sytuacjach klinicznych.
Pacjent, otrzymując informację o możliwych działaniach niepożądanych terapii, częściej doświadcza objawów opisanych w charakterystyce produktu leczniczego, nawet jeśli nie mają one związku przyczynowego z działaniem leku.
Klasycznym przykładem takiego działania jest rzekoma alergia na penicylinę: około 10 proc. pacjentów zgłasza objawy nadwrażliwości po jej podaniu, jednak badania wskazują, że aż 97 proc. tych przypadków ma charakter reakcji nocebo, a nie rzeczywistego mechanizmu immunologicznego.
Dane literaturowe sugerują, iż szczególnie podatne na wystąpienie efektu nocebo są kobiety, osoby w podeszłym wieku, pacjenci z zaburzeniami depresyjnymi i lękowymi, a także osoby o wysokim poziomie neurotyzmu czy nadmiernie skoncentrowane na stanie swojego zdrowia.
W badaniach neurobiologicznych w przebiegu schematu reakcji nocebo aktywowane są te same struktury mózgowe, odpowiadające za percepcję bólu oraz lęku.
Zachować balans
Efekt nocebo stanowi istotny problem etyczny w praktyce klinicznej. Z jednej strony lekarz zobowiązany jest do zapewnienia pacjentowi pełnej i rzetelnej informacji dotyczącej terapii, w tym potencjalnych działań niepożądanych. Z drugiej strony nadmierna ekspozycja na informacje o skutkach ubocznych może paradoksalnie zwiększać ryzyko ich subiektywnego wystąpienia.
Zjawisko to wymaga więc szczególnej wrażliwości w procesie komunikacji, tak aby zachować równowagę pomiędzy obowiązkiem informacyjnym a minimalizacją ryzyka indukowania efektu nocebo.
Filip Siódmiak
Źródła: • Jonkisz, Adam et al. „Efekt placebo/nocebo prognozy lekarskiej.” Med Og Nauk Zdr., vol. 23, no. 1, 2017, pp. 1-6.
»» O zdrowiu i diecie czytaj więcej tutaj:
Rzucenie palenia przed zabiegiem operacyjnym – dlaczego warto to zrobić?
Zabójczy duet XX wieku – kawa i papieros
Te produkty lepiej ograniczyć w podeszłym wieku
»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje
Dziękujemy za przeczytanie artykułu!
Pamiętaj, możesz oglądać naszą telewizję na wPolsce24. Buduj z nami niezależne media na wesprzyj.wpolsce24.
