Długa historia polskiej kolei
Polskie koleje mają długą i bogatą tradycję, której początki sięgają XIX w., a kolejarze nieraz odegrali istotną rolę w historii naszego kraju, m.in. podczas II wojny światowej. 74. rocznica Powstania Warszawskiego to okazja, by przypomnieć o bohaterstwie pracowników kolei.
Pierwsze linie kolejowe na terytorium współczesnej Polski zbudowano w XIX w., kiedy jeszcze nasz kraj znajdował się pod zaborami. 22 maja 1842 r. uruchomiono pierwszą linię kolejową między Wrocławiem a Oławą, którą z czasem przedłużono do Brzegu, a do końca 1843 r. kolej sięgała aż do Opola. Jednak to rok 1918 przyniósł prawdziwe nowe otwarcie. Gdy Polska odzyskała niepodległość, zarządzanie kolejami przeszło w polskie ręce, dając nowy impuls do dalszych inwestycji. W latach 1919–1939 kolejami zarządzały specjalne ministerstwa, a samo przedsiębiorstwo PKP zostało powołane 24 września 1926 r.
Jedną z pierwszych decyzji nowo powołanego podmiotu było podjęcie się budowy nowych linii i zakup nowoczesnego taboru, w celu stworzenia spójnego systemu komunikacji, łączącego ziemie dawnych trzech zaborów. Już w 1936 r. powstała Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce, która z czasem zajęła się produkcją pierwszych pięciu najnowocześniejszych w owym czasie lokomotyw na świecie – legendarnych Lukstorped. Polska kolej to jednak w owym okresie nie tylko infrastruktura, lecz także sukcesy naszej myśli technicznej. W 1937 r. parowóz Pm36 otrzymał złoty medal na Międzynarodowej Wystawie „Sztuka i technika w życiu współczesnym” w Paryżu. Pasmo sukcesów przerwane było przez II wojnę światową, jednak i w czasie tego konfliktu polscy kolejarze ofiarnie służyli ojczyźnie.
W czasie okupacji niemieckiej polscy pracownicy kolei przeprowadzali liczne akcje sabotażowe, które utrudniały III Rzeszy wysiłek wojenny, zapewniali też nielegalne dostawy żywności do miast, przewozili konspiracyjne przesyłki czy ukrywali osoby poszukiwane przez okupantów. Kolejarze czynnie brali też udział w pracy wywiadowczej, mimo że za wszelkie takie działania groziły im surowe konsekwencje, w tym śmierć.
Jednym z takich heroicznych kolejarzy był Leszek Krajewski „Agamemnon”. Urodzony w Warszawie, w 1921 r. pracował na Kolei Wschodniej jako kancelista, podczas Powstania Warszawskiego zaś walczył na terenie Śródmieścia, w szeregach batalionu „Harnaś”, w kompanii „Grażyna”, na stanowisku zastępcy dowódcy plutonu, po czym 18 września przydzielono go do redakcji „Warszawskiego Głosu Narodowego”. Innym pracownikiem Kolei Wschodniej, który walczył w powstaniu, był Janusz Pacewicz „Biliński”. Służył w AK, przeszedł też cały szlak bojowy 9. Kompanii Dywersyjnej, służąc w 229. plutonie pod dowództwem ppor. Witolda Lisowskiego „Zarewicza”. Z kolei Zdzisław Skwara „Zych”, który w okresie okupacji pracował w warsztatach kolejowych na Pradze jako brygadzista, walczył podczas powstania na Starym Mieście, a potem, po przejściu kanałami do Śródmieścia Północnego, został żołnierzem batalionu saperów AK.
Warto też wspomnieć o takich postaciach jak Wincenty Szymański „Nik”, który przed wojną pracował w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Warszawie i Ministerstwie Komunikacji. Szymański był uczestnikiem obrony stolicy we wrześniu 1939 – służył w komórce kolejarskiej zajmującej się obroną przeciwlotniczą, by potem działać w konspiracji, jako dowódca plutonu. Innym obrońcą Warszawy z 1939 r. powiązanym z koleją, który potem działał w konspiracji, był technik kolejowy Władysław Wojciechowski „Wyrwa”. W okresie Powstania Warszawskiego działał w lasach sękocińskich, a po upadku zrywu organizował pomoc wypędzonym warszawiakom osadzonym w obozie przejściowym Dulag 121 w Pruszkowie.
W związku z obchodami 74. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego kolejarze chcą oddać hołd swoim kolegom walczącym w obronie stolicy i całego kraju. Na trzech warszawskich dworcach (Centralny, Wschodni, Zachodni) pojawi się wystawa prezentująca pracowników kolei, którzy wzięli udział w powstaniu. Na tych samych dworcach, na specjalnych nośnikach przedstawione zostaną również plakaty z historycznymi zdjęciami tychże dworców, ukazujące ich wygląd z czasów powstania. Wystawy i plakaty będzie można oglądać od 1 sierpnia.
W związku z obchodami 74. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego kolejarze chcą oddać hołd swoim kolegom walczącym w obronie stolicy i całego kraju. Na trzech warszawskich dworcach (Centralny, Wschodni, Zachodni) pojawi się wystawa prezentująca pracowników kolei, którzy wzięli udział w powstaniu. Na tych samych dworcach, na specjalnych nośnikach przedstawione zostaną również historyczne zdjęcia tychże dworców, ukazujące ich wygląd z czasów powstania. Wystawy będzie można oglądać od 1 sierpnia.
