Nie ma oszczędzania bez zaufania

Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych są ważną częścią rynku kapitałowego, którego rozwój jest istotnym elementem Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju -pisze w „Polskim Kompasie 2018” prof. UW dr hab. Marcin Dyl, prezes Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami

W stulecie polskiej gospodarki warto podkreślić, że Polska znajduje się wśród najlepszych gospodarek wschodzących i jest jedną z dynamiczniej rosnących w Unii Europejskiej. Polski rynek funduszy inwestycyjnych liczy sobie nieco ponad 25 lat, a więc istnieje przez jedną czwartą tego okresu.

Można zatem powiedzieć, że jest relatywnie młody, jednak pełni bardzo ważną funkcję, jako znaczący segment rynku kapitałowego. Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) zarządzają funduszami inwestycyjnymi, których w Polsce jest obecnie ponad 1,4 tys. Fundusze, będąc dużymi inwestorami instytucjonalnymi, poprzez gromadzenie oszczędności osób indywidualnych i firm, a następnie zakup akcji i innych instrumentów finansowych, pomagają w rozwoju przedsiębiorstw. Odgrywają zatem istotną rolę w transmisji krajowych oszczędności na rynek kapitałowy.

Fundusze inwestycyjne

Fundusze inwestycyjne są na świecie najchętniej wybieraną formą oszczędzania na potrzeby długoterminowe, np. wykształcenie czy emerytura. Ich wyłącznym celem jest ochrona realnej wartości majątku funduszu i osiąganie przychodów z lokat na rzecz swoich uczestników. Warto wiedzieć, że są bardzo skrupulatnie nadzorowane przez Komisję Nadzoru Finansowego. Nad prawidłowością ich działania czuwa także kilka innych instytucji. Fundusze są bardzo transparentne, inwestor ma wiele praw, a przy tym jest jedynym właścicielem swoich aktywów zgromadzonych w funduszu. Dokładne informacje o sposobie lokowania środków, o wszelkich ryzykach związanych z inwestowaniem, o kosztach i wynikach inwestycyjnych są obowiązkowo udostępnianie klientom.

Przez cały okres swojej działalności w Polsce fundusze wypracowały bardzo zróżnicowaną ofertę, która jest w stanie zaspokoić potrzeby najbardziej wyrafinowanych, profesjonalnych inwestorów. Z drugiej strony fundusze mają bogaty wachlarz rozwiązań inwestycyjnych dla klientów detalicznych. To właśnie ich oszczędności lokowane w mniej lub bardziej systematyczny sposób stanowią o stabilności całego systemu. Największą funkcję pełnią tu oszczędności długoterminowe, indywidualne i grupowe.

Rola funduszy inwestycyjnych w rynku emerytalnym

Masowy proces wpłat do funduszy mogą zainicjować obecna reforma emerytalna i wprowadzenie od 2019 r. pracowniczych planów kapitałowych (PPK), gdzie na zasadzie quasi-obowiązkowej systematycznie będą gromadzone składki pracowników, pochodzące z trzech źródeł: od pracodawcy, od osoby zatrudnionej oraz częściowo od państwa. Powstały w ten sposób kapitał będzie lokowany w akcje przedsiębiorstw, co wzmocni gospodarkę. Eksperci obliczają, że dzięki PPK już w początkowym okresie na giełdę może trafić od kilku do kilkunastu miliardów złotych. Ożywienie gospodarki może również płynąć z tego, że podmioty poszukujące kapitału finansującego ich działalność będą korzystały na emisji obligacji, które są jedną z form jego pozyskiwania, a dzięki obligacjom skarbowym potrzeby pożyczkowe zaspokoi państwo. To system naczyń połączonych, który w efekcie wpływa na kondycję lokalnego rynku kapitałowego. Od jego wydajności zależy nasz wzrost gospodarczy. PPK będą skierowane do 11 mln zatrudnionych, jednak poziom faktycznej partycypacji będzie można oceniać dopiero po kilkunastu miesiącach funkcjonowania reformy.

Konieczność edukacji

Kluczem do tego, by nastąpiło istotne podniesienie poziomu oszczędności, jest edukacja. Społeczeństwo ma wciąż za małą wiedzę na temat zarządzania swoim budżetem domowym. By to zmienić, potrzebne są kompleksowe rozwiązania premiujące szczególnie tych, którzy myślą o tym w dłuższej perspektywie. Posiadanie oszczędności i umiejętność ich gromadzenia buduje poczucie niezależności i uczy odpowiedzialności. Najskuteczniejszym bodźcem stymulującym wzrost świadomości Polaków jest tworzenie systemowych zachęt. Jedną z nich są wymienione wyżej PPK, jednak jeszcze lepszy efekt mogłyby przynieść konkretne odpisy podatkowe.

Bezpieczeństwo inwestowania

Mimo że fundusze podlegają wielu regulacjom i nadzorom, to wciąż powstają mechanizmy służące poprawie bezpieczeństwa inwestorów. Po ostatnim wielkim kryzysie finansowym ponad 10 lat temu powstało wiele dodatkowych ograniczeń nałożonych na zarządzających funduszami, ich dystrybutorów i inne instytucje związane z obsługą funduszy. Intencją było wyeliminowanie możliwości oferowania klientom nie tych produktów, które są najbardziej adekwatne do jego potrzeb. Wszystkie te czynności mają na celu zwiększenie ochrony inwestora.

Trzeba jednak pamiętać, że mnożenie liczby regulacji, presja proceduralna i konieczność dostosowania się do rosnących wymogów mają także niekorzystne skutki. Wzrosły koszty, powstało wiele wątpliwości interpretacyjnych dotyczących wprowadzanych przepisów. Dlatego na rynku następują, i z pewnością potrwają jakiś czas, zmiany w architekturze spółek zarządzających funduszami. Niektóre z marek zagranicznych zdecydowały się zamknąć biznes w Polsce. Inne marki połączyły się lub zostały przejęte przez silniejsze podmioty. Na szczęście nie wpływa to jak dotąd na zmianę liczby klientów ani spadek wartości zarządzanych przez fundusze środków, które na koniec lipca 2018 r. wynosiły ponad 280 mld zł.

Zaufanie

Musimy pamiętać, że nasz rynek w stosunku do europejskiego jest wciąż mały, Polska to jedynie 0,4 proc. rynku funduszy w Europie. Potrzebna jest bardzo odpowiedzialna polityka finansowa państwa, która stworzy dobre warunki oszczędzania i inwestowania służącego rozwojowi naszych gospodarstw domowych, firm oraz całego kraju. Kluczowym czynnikiem będzie tu zaufanie do instytucji finansowych, do państwa, które gwarantuje bezpieczeństwo ekonomiczne obywatelom.

Działalność firm finansowych zaliczana jest do instytucji zaufania publicznego i objęta szczególnymi rygorami prawnymi oraz poddana specjalistycznemu nadzorowi publicznemu. Ważne jest jednak, by ten nadzór miał wymiar pragmatyczny, gdyż bezkrytyczne kopiowanie rozwiązań nieprzystających do naszej rzeczywistości może generować odwrotne do zakładanych skutki. W rezultacie zamiast ochrony inwestora powstają znaczne zawirowania. Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych są ważną częścią rynku kapitałowego, którego rozwój jest istotnym elementem Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Dlatego wszelkie zmiany i innowacje, które czekają nas w niedalekiej przyszłości, powinny być poddane krytycznej analizie, aby nie naruszały stabilności i zaufania do systemu.

Prof. UW dr hab. Marcin Dyl, prezes Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami

Wydanie „Polskiego Kompasu 2018” dostępne jest na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne

Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika