Czy samorządy zmieniły zdanie o Polskim Ładzie?

Samorządy zaczęły od kampanii medialnej wyliczania, że na Polskim Ładzie będą wśród najbardziej pokrzywdzonych. Ministerstwo Finansów podjęło szereg działań, operacyjnych jak i medialnych, by przekonać je, że jest inaczej. Przyjrzymy się dziś temu jaki jest na dziś bilans w tej potyczce. Jak są finansowane samorządy w Polskim Ładzie? Zyskają, czy stracą? Gościem Maksymiliana Wysockiego był Marek Wiewióra, dyrektor Departamentu Samorządu Terytorialnego w Ministerstwie Finansów

Jak zapewnia Ministerstwo Finansów, Polski Ład to wyższe i stabilne dochody dla samorządów, łatwiejsze planowanie i realizacja budżetów, samorządowa subwencja rozwojowa oraz wprowadzony Program Inwestycji Strategicznych. W Polskim Ładzie wprowadzono rozwiązania, które zapewnią samorządom stabilne dochody i ułatwią im planowanie i realizację budżetów. To dodatkowe 12 mld zł już 2021 roku i gwarancja stabilnych dochodów podatkowych do budżetów samorządów w kolejnych latach. 8 mld zł samorządy będą mogły wydawać kiedy chcą (w 2021 lub 2022) i na co chcą, zgodnie ze swoimi potrzebami – np. na inwestycje, drogi czy oświatę. Również w 2021 samorządy otrzymały 4 mld zł dodatkowych pieniędzy na inwestycje wodno-kanalizacyjne.

Czy Polski Ład to faktycznie strata dla samorządów?

Nie, dzięki wprowadzonym rozwiązaniom ustawowym, zapewniającym dostosowanie systemu finansów samorządu terytorialnego do zmian podatkowych Polskiego Ładu. Żaden samorząd nie straci na zmianach podatkowych Polskiego Ładu w stosunku do tego, co prognozowano przed Polskim Ładem – ocenia dyrektor Departamentu Samorządu Terytorialnego w Ministerstwie Finansów. – Trzeba podkreślić, że w związku z Polskim Ładem zostały wprowadzone dla samorządów z wyprzedzeniem, jeszcze w roku 2021 istotne rozwiązania o charakterze wzmacniającym i stabilizującym finanse samorządowe tak, by gminy i powiaty i województwa były przygotowane na zmiany podatkowe od 2022 roku. Takie rozwiązanie ułatwia planowanie budżetów samorządowych. Uwzględnia także fakt, że samorządy potrzebują przewidywalnych dochodów – dodaje.

ZOBACZ CAŁY WYWIAD GOSPODARCZY - WYDANIE SPECJALNE:

Wyższe dochody samorządów – przykłady

W 2022 r. łączne dochody wszystkich samorządów z tytułu PIT i CIT (po uzupełnieniu o dodatkowe 8 mld zł) będą wyższe o 10,3 proc. w stosunku do wcześniejszych prognoz. W 2022 r. żaden samorząd nie straci na Polskim Ładzie, a w kolejnych latach dochody samorządowe będą wyższe, niż wynika to z prognoz samorządów.

Przykładowy wzrost dochodów miast w 2022 roku:

• Kraków + 90 mln zł (4,2%)

• Warszawa + 166 mln zł (2,1%)

• Olsztyn + 28 mln zł (12,4%)

• Częstochowa + 31 mln zł (8,7%)

• Nowy Sącz + 10 mln zł (6,9%).

Jak są finansowane samorządy w Polskim Ładzie – subwencja rozwojowa

Na zmianach zyskują zarówno małe gminy, powiaty, województwa, jak i duże metropolie. Jednocześnie wprowadzamy mechanizmy ochraniające mniej zamożne gminy.

Warto wśród tych rozwiązań wymienić system równych rato PIT i CIT. Ten system gwarantujący stabilność dochodów w tym zakresie w tych czasach niepewności. W nowym systemie dochody z PIT i CIT będą ustalana na podstawie prognozy globalnej dochodów PIT i CIT dla samorządów. Dzięki temu możliwy jest ten system równych rat. Korzystne dla samorządów w szczególności będzie to, że samorządy będą wiedzieć jeszcze przed rozporządzeniem roku budżetowego jakie konkretne dochody będą mieć w nadchodzącym roku budżetowym i co ważniejsze te dochody będą przez cały rok pewne. Nie będą podlegać zmianie – zaznacza dyrektor Wiewiór.

Od 2022 r. dochody z PIT i CIT są przekazywane w równych miesięcznych transzach. Dla samorządów to gwarancja dochodów i ułatwienie przy planowaniu i realizacji budżetów. Jeśli dochody z PIT i CIT w danym roku spadną poniżej ustalonego poziomu, samorządy otrzymają dodatkowe pieniądze (subwencję rozwojową), która im to wynagrodzi. Dzięki temu dochody samorządów będą mniej podatne na wahania w gospodarce i zmiany prawne.

Takie rozwiązanie jest bardziej korzystne dla samorządów, ponieważ zapewnia bardziej równomierne zasilenie budżetów (w odróżnieniu od rozwiązania, które polega na zwiększonych udziałach w PIT). Subwencja rozwojowa (czyli nowa, rozwojowa część subwencji ogólnej) będzie wzmacniać inwestycje i jest szczególnie korzystna m.in. dla mniej zamożnych samorządów, np. małych gmin wiejskich.

Sytuacja samorządów po 2022 roku

Dzięki subwencji rozwojowej samorządy po 2022 r. nie odczują potencjalnych ubytków w podatkach. Oznacza to, że w 2022 r. żaden samorząd nie będzie miał mniejszych dochodów niż sam sobie prognozował, a w kolejnych latach dochody samorządowe będą wyższe, niż wynika to z prognoz samorządów.

Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych

Wiemy, jak ważne są inwestycje, dlatego uruchomiliśmy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych. Oferuje on bezzwrotne wysokie dofinansowanie inwestycji samorządowych – promesy inwestycyjne udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Wysokość wsparcia to od 80 proc. do 95 proc. wartości zadania (w zależności od obszaru). Pierwsza edycja naboru już za nami. Złożono wnioski na ponad 93 mld zł.

Chcemy, aby Program Inwestycji Strategicznych przyczyniał się do rozwoju lokalnej przedsiębiorczości i poprawiał warunki życia Polaków, m.in. przez powstawanie nowych miejsc pracy.

Polski Ład – stabilne finanse samorządów

• Po trzech kwartałach 2021 r. samorządy zanotowały ponad 30,1 mld zł nadwyżki operacyjnej. To historycznie najwyższa wykonana kwota na tym etapie realizacji budżetów samorządowych.

• W 2022 r. łączne dochody wszystkich Jednostek Samorządu Terytorialnego (JST) z tytułu PIT i CIT – uwzględniając dodatkowe 8 mld zł przekazane samorządom w grudniu 2021 r. – będą wyższe o 10,3 proc. od dochodów prognozowanych przez same JST przed ogłoszeniem Polskiego Ładu.

• Rozwiązania stabilizujące i wzmacniające finanse JST dostosują system finansów samorządu terytorialnego do wyzwań związanych z wdrożeniem Polskiego Ładu, zwłaszcza w obszarze zmian podatkowych.

• Dzięki nowym rozwiązaniom samorządy będą miały zapewnione środki na inwestycje.

Dobra sytuacja finansowa Samorządów

Finanse samorządów znajdują się w dobrej kondycji. Po III kw. 2021 r. osiągnęły nadwyżkę budżetową na poziomie 23,4 mld zł, przy planowanym deficycie na ponad 31 mld zł. Nadwyżka operacyjna wyniosła ponad 30,1 mld zł. To historycznie najwyższa wykonana kwota na tym etapie realizacji budżetów samorządowych, która świadczy pozytywnie o możliwościach rozwojowych JST.

Wyniki finansowe osiągnięte przez JST wskazują, że budżety samorządowe zamkną się na koniec 2021 r. nadwyżką na wysokim poziomie. Uzyskane nadwyżki finansowe z 2021 r. będą pozostawać od 2022 r. do swobodnej dyspozycji jednostek samorządu terytorialnego, co zapewni im bezpieczeństwo finansowe.

Polski Ład zapewni stabilność i bezpieczeństwo finansów JST

Dzięki rozwiązaniom Polskiego Ładu żaden samorząd nie będzie miał dochodów mniejszych, niż sam prognozował. Nowe regulacje zapewniają dostosowanie systemu finansów samorządu terytorialnego do wyzwań związanych ze zmianami w systemie podatkowym.

Przekazywanie samorządom dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT i CIT w równych miesięcznych ratach, w kwotach zgodnych z prognozą określoną przed rozpoczęciem roku budżetowego to gwarancja dochodów. Ułatwi planowanie oraz realizowanie budżetów przez JST. Przyczyni się również do większego zrównoważenia dochodów i bardziej równomiernego przekazywania środków finansowych.

Wprowadzenie reguły stabilizującej dochody samorządów co oznacza, że dochody samorządowe będą mniej podatne na wahania cyklu koniunkturalnego oraz bardziej odporne na skutki zmian prawnych.

Co się stanie jeśli dochody z PIT i CIT w danym roku spadną poniżej ustalonego poziomu?

Jeśli dochody z PIT i CIT w danym roku spadną poniżej ustalonego, referencyjnego poziomu, to samorządy otrzymają dodatkowo zwiększoną subwencję rozwojową, która zapewnia bardziej równomierny rozkład dochodów samorządowych. Za bazową kwotę referencyjną w 2022 r. przyjmuje się kwotę dochodów z tytułu udziału w PIT i CIT planowaną przez JST w wieloletnich prognozach finansowych na rok 2022 (według stanu na dzień 5 maja 2021 r.), czyli planowane dochody na poziomie sprzed Polskiego Ładu.

W kolejnych latach kwota referencyjna będzie indeksowana wskaźnikiem średniookresowej dynamiki PKB w cenach bieżących, czyli będzie uwzględniała wzrost gospodarczy oraz inflację.

Wprowadzone rozwiązania zapewniają ochronę mniej zamożnych jednostek przed spadkiem subwencji wyrównawczej spowodowanej wprowadzaniem zmian prawnych pomniejszających dochody JST z PIT lub CIT – dzięki tzw. kwocie stabilizującej. Wprowadzono przepis podwyższający subwencję wyrównawczą do poziomu z roku ubiegłego, w przypadku gdy jednocześnie wystąpi spadek dochodów z PIT i CIT poniżej kwoty referencyjnej.

System wyrównawczy dla samorządów został oparty na bieżących wpływach z PIT i CIT. Dotychczas kwotę subwencji wyrównawczej obliczano z uwzględnieniem danych o dochodach JST sprzed 2 lat. Od tego roku przy obliczaniu wskaźnika zamożności są uwzględniane dochody z tytułu udziału w PIT i CIT, które samorządy otrzymają w roku budżetowym. Efektem takiego rozwiązania będzie lepsze dopasowanie systemu do aktualnej, bieżącej sytuacji finansowej jednostki.

Więcej środków na inwestycje

Nowe rozwiązania wzmacniają potencjał inwestycyjny JST. Dochody samorządów uzupełniono poprzez nową część subwencji ogólnej dla gmin, powiatów i województw – część rozwojową subwencji ogólnej.

Zasady ustalania globalnej kwoty tej części subwencji i sposób jej podziału pomiędzy poszczególne jednostki, będzie następował na podstawie obiektywnego algorytmu. Będzie on uwzględniał kluczowe parametry jakimi są: poziom wydatków majątkowych JST oraz liczba mieszkańców. Subwencja rozwojowa zostanie rozdzielona między wszystkie JST. O przeznaczeniu środków będzie decydowała jednostka samorządu terytorialnego. Subwencja rozwojowa będzie mogła być przeznaczona zarówno na inwestycje jak i na wydatki bieżące. Przepisy traktują samorządy w sposób bezstronny i neutralny.

Kolejnym proinwestycyjnym działaniem jest Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych, który oferuje bezzwrotne i bardzo wysokie dofinansowanie inwestycji JST. Celem programu jest zwiększenie skali inwestycji publicznych poprzez bezzwrotne dofinansowanie. Wysokość wsparcia to od 80% nawet do 95% wartości zadania (w zależności od obszaru). W wyniku pierwszego naboru w ramach Rządowego Funduszu Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych, samorządy otrzymają środki w kwocie ponad 23,8 mld zł.

Więcej informacji:

https://www.gov.pl/web/finanse/polski-lad—-stabilne-finanse-samorzadow

https://www.gov.pl/web/finanse/pozytywne-dane-z-budzetow-samorzadowych

https://www.podatki.gov.pl/polski-lad/stabilne-dochody-samorzadow-polski-lad/finansowe-wsparcie-dla-samorzadow-polski-lad/

https://www.podatki.gov.pl/polski-lad/kwota-wolna-polski-lad/kalkulator-samorzadowy-polski-lad/

ZOBACZ CAŁY WYWIAD GOSPODARCZY - WYDANIE SPECJALNE:

Zmiany podatkowe, szczególnie dotyczące dużej liczby podatników, zawsze wywołują wiele pytań. Pojawia się też wiele informacji, również nieprawdziwych. Zachęcamy do korzystania z wiarygodnych źródeł informacji, przede wszystkim naszych oficjalnych źródeł. Szczegółowe informacje dotyczące rozwiązań podatkowych Polskiego Ładu publikowane są m.in. na stronach internetowych resortu finansów, również na portalu podatki.gov.pl. Organizowane są także webinary, w których eksperci MF wyjaśniają zagadnienia podatkowe.

Zapraszamy też do oglądania kolejnych programów poświęconych zmianom wprowadzonym w systemie podatkowym 1 stycznia 2020 na antenie tv wPolsce.pl i na portalu wGospodarce.pl, w których eksperci MF będą odpowiadali na najczęściej zadawane pytania dotyczące Polskiego Ładu.