TYLKO U NAS
Susze i powodzie? Kluczem do stabilnej gospodarki wodnej jest adaptacja!
Żywioły takie jak susze i powodzie to realne zagrożenia dla gospodarki narodowej w dobie zmian klimatu. Ich konsekwencje wywierają silnie negatywny wpływ na życie społeczne i gospodarcze kraju, wywołując wielomiliardowe straty. Bezpieczeństwo wodne Polski przekłada się nie tylko na bezpieczeństwo mieszkańców, ale również stabilne i przewidywalne funkcjonowanie gospodarki. Wzmacniamy je, wykonując inwestycje w gospodarce wodnej. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie prowadzi dziś ponad 300 zadań inwestycyjnych na kwotę 20 mld zł, realizowanych dla lepszej odporności naszego kraju na skutki zmian klimatycznych. Blisko 4 mld zł to wsparcie ze środków Unii Europejskiej dla ponad 50 projektów zarządzanych przez Wody Polskie w całym kraju – wskazuje Krzysztof Woś, prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie na łamach rocznika „Polski Kompas 2023”.
Zgodnie z modelami klimatycznymi dla Polski do roku 2100 coraz częściej będziemy się zmagać z suszami i powodziami. Ich główną przyczyną jest zmiana struktury opadów – z jednej strony wydłużające się okresy bezopadowe powodują suszę, z drugiej nagłe i bardzo intensywne opady deszczu wywołują powódź.
Te skrajne zjawiska pogodowe często występują niemal jednocześnie, co tym bardziej potęguje problem i ponoszone straty – społeczne, gospodarcze i środowiskowe. Dla zapewnienia bezpieczeństwa wodnego niezbędne są dalsze inwestycje, co wiąże się też z racjonalnym podejściem do gospodarki. Wartość inwestycji w gospodarce wodnej jest bowiem wielokrotnie mniejsza niż szacunkowa wartość strat ponoszonych w wyniku suszy i powodzi.
Zmiany klimatu przyniosą ogromne straty gospodarcze dla Polski
Opinia publiczna i zainteresowanie mediów nie są na co dzień skoncentrowane na gospodarce wodnej, choć racjonalne zarządzanie zasobami wodnymi ma zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania wielu najważniejszych sektorów życia społeczno-gospodarczego: komunalnego, rolniczego, energetycznego, żeglugowego, turystycznego etc. Niestety znaczący wpływ na gospodarkę wodną kraju wywierają skrajne zjawiska hydrometeorologiczne, które powodują realne straty gospodarcze.
Według Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w latach 1990–2010 zagrożenie powodziowe było przyczyną prawie 99 proc. strat wywołanych zjawiskami przyrodniczymi w naszym kraju. Z kolei raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego wskazuje, że w latach 2004–2020 w wyniku susz szkody w rolnictwie wynosiły rocznie średnio od 3,9 do nawet 6,5 mld zł. Obecnie na terenach zagrożonych występowaniem powodzi mieszka nawet 15 mln ludzi, a ponad 55 proc. powierzchni Polski znajduje się w zasięgu poważnego zagrożenia suszą. Na mieszkańca naszego kraju przypada średnio 1600 m3 wody na rok, a więc trzy razy mniej niż w średniej europejskiej. Deficyt wody jest poważnym problemem, a potęgują go zmiany klimatu – długie okresy bezopadowe, wysokie temperatury i zwiększone parowanie wody. Z drugiej strony opady nawalne potęgują problem powodzi i podtopień, zwłaszcza na terenach silnie zurbanizowanych.
Inwestujemy dla bezpieczeństwa wodnego Polski
Krajowa gospodarka wodna przez kilkadziesiąt lat była zaniedbana i niedoinwestowana. Dzięki środkom z budżetu państwa i wsparciu środków Unii Europejskiej, a także Banku Światowego i Banku Rozwoju Rady Europy niwelujemy te opóźnienia, realizując kluczowe inwestycje zwiększające retencję wód i poziom ochrony przeciwpowodziowej.
Na bazie doświadczeń wyniesionych z powodzi w latach 1997 i 2010 Wody Polskie w regionach, które wówczas najbardziej ucierpiały, realizują inwestycje przeciwpowodziowe w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły, które obejmują modernizację i rozbudowę wałów przeciwpowodziowych, przepompowni i zbiorników, co przy wsparciu nowoczesnych systemów teleinformatycznych pozwala w sposób kompleksowy zarządzać ryzykiem powodziowym. Jest ono redukowane również dzięki retencji dolinowej, czyli poszerzaniu naturalnych terenów zalewowych, oraz retencji polderowej, czyli budowie suchych zbiorników, które przechwytują nadmiar wód wezbraniowych. W sezonie zimowym dodatkową ochronę przeciwpowodziową stanowią floty lodołamaczy operujące na największych polskich rzekach – Wiśle i Odrze. Sztandarowym przykładem inwestycji przeciwpowodziowych jest budowa zbiornika Racibórz Dolny, który wzmocnił bezpieczeństwo 2,5 mln mieszkańców południa Polski.
Strategicznym dokumentem dla zwiększania retencji wód jest Plan przeciwdziałania skutkom suszy, opracowany we współpracy Wód Polskich i organów administracji rządowej z naukowcami z wielu polskich uczelni. Plan zawiera wykaz przeszło 590 inwestycji, w tym budowę wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych, które są naszym strategicznym rezerwuarem wody. Dzięki temu, że gromadzą nadmiar wód w okresie nasilonych opadów i oddają je do środowiska w okresach niedoboru, możemy redukować skutki suszy i powodzi. Istotna jest też mała retencja, lokalnie zwiększająca zasoby wody, co jest szczególnie ważne na terenach rolniczych narażonych na suszę. Dlatego Wody Polskie opracowały i rozpoczęły wdrażanie w całym kraju założeń do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych, którego celem jest odtworzenie potencjału systemów melioracyjnych i urządzeń piętrzących dla optymalnego nawadniania pól. Działania są prowadzone we współpracy z lokalnymi samorządami oraz ze spółkami wodnymi zrzeszającymi rolników będących właścicielami urządzeń melioracyjnych. Do tej pory zrealizowano już blisko 300 proretencyjnych działań w zlewniach rolniczych w całym kraju.
W dobie zmian klimatu musimy zagospodarować wody opadowe
Współpraca systemów retencyjnych, sieci kanalizacyjnej i melioracyjnej oraz zbiorników i polderów ma zasadnicze znaczenie w ochronie mieszkańców przed skutkami podtopień i powodzi, a także w retencji wody na czas jej niedoboru. Ogólnopolskie inwestycje w kompleksowe systemy przeciwpowodziowe oraz dużą i małą retencję, a także lokalne działania włodarzy, rolników oraz każdego z nas będą mieć przełożenie na zwiększenie odporności Polski na skutki zmian klimatu. Bez inwestycji w retencję wód i bezpieczeństwo powodziowe nie będzie to możliwe.
Krzysztof Woś, prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2023” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2023”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
