Nowa infrastruktura – wyzwania i szanse
Realizujemy przedsięwzięcia, które pozwolą na stworzenie spójnego układu komunikacyjnego naszego kraju, nie zapominamy jednak o inwestycjach o charakterze ponadregionalnym – pisze w „Polskim Kompasie 2018” Andrzej Adamczyk, minister infrastruktury
Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości jest bardzo dobrą okazją, aby spojrzeć na historię rodzimego transportu także w kontekście wielkich projektów infrastrukturalnych. W okresie międzywojennym podwarszawskie miejscowości otrzymały Elektryczne Koleje Dojazdowe, a Śląsk linię kolejową nad morze, czyli Magistralę Węglową. Wielkimi inwestycjami, do dziś budzącymi dumę, były budowa portu oraz miasta w Gdyni oraz powstanie Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Od portu w Gdyni do portu Solidarność
Dzisiaj stoimy przed podobnymi, historycznymi wyzwaniami. Polska obecnie należy do wielkiej europejskiej rodziny, ale nadal potrzebujemy inwestycji na miarę dokonań naszych poprzedników. Jednym z takich projektów jest Centralny Port Komunikacyjny „Solidarność”. Nie możemy mieć kompleksów – Polska ma wszelkie dane, by stać się centrum komunikacyjnym dla Europy Środkowo-Wschodniej. Najważniejszą rolą CPK będzie integracja różnych gałęzi transportu. Budowa CPK jest okazją do stworzenia bardziej spójnej i nowoczesnej sieci kolejowej, zniwelowania jej dezintegracji sięgającej czasów zaborów, ale i pchnięcia kolei na nowe tory. W podróżach na dystansie od 100 do 400 km to kolej powinna być środkiem komunikacyjnym pierwszego wyboru dla pasażerów. Według wstępnych szacunków, na stworzenie nowego węzła komunikacyjnego potrzeba będzie od 30 do 35 mld zł. W jego skład wchodzić będą: port Solidarność, nowe połączenia drogowe, w tym szczególnie rozbudowa autostrady A2 na odcinku od Warszawy do Łodzi, nowa linia kolejowa na trasie Warszawa – Łódź i przedłużenie do niego centralnej magistrali kolejowej. Ponieważ CPK ma pełnić funkcję węzła komunikacyjnego dla całego kraju, musi mieć ponadto połączenie z głównymi aglomeracjami i miastami, skąd będzie można dojechać nowoczesną koleją w czasie do trzech godzin. Komponent kolejowy CPK został włączony do Programu Luxtorpeda 2.0, którego nazwa nawiązuje do chluby polskiego kolejnictwa, nowoczesnego pojazdu szynowego z lat 30. ubiegłego wieku.
Zmieniły się źródła finansowania inwestycji w porównaniu z tymi, którymi dysponowali np. wybitni przemysłowcy i bankowcy Piotr Antoni Steinkeller oraz hrabia Henryk Łubieński, którzy przyczynili się do uruchomienia w 1845 r. Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej – pierwszej linii kolejowej na ziemiach Królestwa Polskiego. Naszym celem jest stworzenie spójnej i nowoczesnej sieci drogowej i kolejowej. Do 2023 r. przeznaczymy ponad 100 mld zł na rozwój polskiej kolei, aby stała się nowoczesna, komfortowa i punktualna. Docelowo na większości zmodernizowanych linii pociągi osobowe będą jeździły z prędkością maksymalną 160 km/h, a towarowe – 120 km/h. Poprawi się przepustowość linii oraz bezpieczeństwo.
Dziś największe inwestycje infrastrukturalne w Polsce są realizowane w ramach tzw. programów wieloletnich. Taki mechanizm finansowania inwestycji – wobec rocznego horyzontu planowania i rozliczania środków z budżetu państwa – został przewidziany w ustawie o finansach publicznych.
Dwa największe programy wieloletnie obejmujące inwestycje infrastrukturalne to: Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2014–2023 (z perspektywą do 2025 r.) oraz Krajowy Program Kolejowy do 2023 r. Źródłem finansowania inwestycji na drogach krajowych są: Krajowy Fundusz Drogowy, do którego trafiają m.in. środki pochodzące z funduszy Unii Europejskiej oraz opłaty drogowe. Prace przygotowawcze do realizacji inwestycji są finansowane z budżetu państwa. Źródłami finansowania programu kolejowego są: Fundusz Kolejowy, środki pochodzące z Unii Europejskiej, z budżetu państwa, środki własne PKP Polskich Linii Kolejowych SA, obligacje, kredyty Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
Źródła finansowania inwestycji są wieloletnie, tzn. środki zgromadzone w danym roku nie przepadają z jego upływem, ale mogą być wykorzystywane w kolejnych latach. Dotyczy to zarówno Krajowego Funduszu Drogowego, jak i Funduszu Kolejowego.
Zapisy Programu Budowy Dróg Krajowych oraz Krajowego Programu Kolejowego przewidują plany finansowe na poszczególne lata obowiązywania programów. Należy je odczytywać również jako harmonogram potrzeb w zakresie finansowania zaplanowanych inwestycji.
Wykorzystać szanse
Obecnie Polska jest liderem pod względem wykorzystania środków Unii Europejskiej na inwestycje infrastrukturalne. Sytuacja jest dzisiaj inna niż pod koniec 2015 r., kiedy zajmowaliśmy odległą, 25. pozycję w UE pod względem kontraktacji i wykorzystania środków unijnych. Staramy się coraz sprawniej wykorzystywać środki europejskie, dzięki którym budujemy więcej i realizujemy najbardziej oczekiwane inwestycje.
Największym programem unijnym, w ramach którego dostępne dla Polski środki sięgają 118 mld zł, jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Do dzisiaj zakontraktowaliśmy 77 mld zł, czyli około dwóch trzecich środków zagwarantowanych w programie.
Dofinansowanie unijne jest przeznaczane na realizację inwestycji drogowych w ramach Programu Budowy Dróg Krajowych i inwestycji kolejowych w ramach Krajowego Programu Kolejowego. Są wśród nich takie szlaki komunikacyjne jak droga ekspresowa S5 i S7, a także drogi S3 i S17. Budowa szlaku Via Baltica, czyli drogi ekspresowej S61, uzyskała dofinansowanie z funduszu z CEF (Connecting Europe Facility, „Łącząc Europę”).
Realizujemy przedsięwzięcia, które pozwolą na stworzenie spójnego układu komunikacyjnego naszego kraju, nie zapominamy jednak o inwestycjach o charakterze ponadregionalnym. Przykładem takiej trasy jest szlak Via Carpatia, który połączy północ i południe Europy. To kluczowy transeuropejski korytarz transportowy, który stanie się nowym integrującym systemy transportowe Litwy, Polski, Słowacji, Ukrainy, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Grecji i Turcji. W Polsce ten szlak komunikacyjny będzie przebiegać w śladzie drogi ekspresowej S19. Do realizacji kierowane są kolejne odcinki tej trasy: trasy, dzięki której nastąpi ożywienie gospodarcze Polski Wschodniej. Dzięki staraniom polskiego rządu i europosłów korytarz Via Carpatia został ujęty w projekcie rozporządzenia w sprawie programu CEF. Projekt korytarza komunikacyjnego Via Carpatia spotyka się też ze zrozumieniem naszych partnerów w Europie Środkowej.
Zależy nam na utrzymywaniu dobrych relacji transportowych w naszym regionie. Współpracujemy na wielu polach z krajami Europy Środkowej. Dzięki tej współpracy budujemy nasz wspólny potencjał gospodarczy. Wszystkim nam zależy na jak najbardziej dynamicznym rozwoju sektora transportowego, dlatego naszym obowiązkiem jest poszukiwanie wspólnych ścieżek rozwoju. Szansą rozwojową dla Polski jest otwarcie się na południowy kierunek. Chcemy jak najlepiej skomunikować Polskę z naszymi partnerami – bliższymi i dalszymi – tak, aby wykorzystać dla dobra Polaków nasze położenie na mapie Europy. Temu służą prowadzone przez nas projekty.
Środkami europejskimi dysponuje również kolej. Do najważniejszych inwestycji należy modernizacja linii kolejowej E30 Kraków – Katowice i linii kolejowej nr 8 Warszawa – Radom.
Od wstąpienia Polski do UE udało się zakończyć wiele inwestycji, ale wiele wciąż przed nami. Po skończeniu obecnej perspektywy budżetu Unii Europejskiej sytuacja na polskich drogach i na kolei będzie zdecydowanie lepsza niż jeszcze kilka lat temu. Wszyscy odczujemy nową jakość.
Jestem przekonany, że inwestycje liniowe kolejowe i drogowe będą dofinansowane na porównywalnym poziomie także w następnej perspektywie. Liczymy na to, ponieważ pozwoli nam to zrealizować docelowy plan sieci drogowej w Polsce, określony w Strategii Rozwoju Transportu. Mam nadzieję, że w 2030 r. zrealizujemy te przedsięwzięcia, które są w niej zapisane.
Z okazji obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości na torach pojawiło się 20 lokomotyw PKP Intercity w nowej okolicznościowej, biało-czerwonej grafice ukazującej sposoby świętowania niepodległości przez Polaków. Tym symbolicznym akcentem chcemy podkreślić związki i rolę, jaką odgrywa transport w budowaniu nowoczesnej Polski.
Andrzej Adamczyk, minister infrastruktury
Wydanie „Polskiego Kompasu 2018” dostępne jest na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
