Kilka regulacji dla sektora finansowego

Regulacje dotyczące sektora finansowego są istotnym elementem funkcjonowania rynku finansowego i gospodarki oraz określają nie tylko sposób funkcjonowania instytucji finansowych, ale także zakres uprawnień organu nadzoru nad nimi jaką jest Komisja Nadzoru Finansowego.

Regulacje dotyczące sektora finansowego cechują się wysoką niestabilnością. Wiąże się ona z jednej strony z koniecznością implementacji regulacji narzucanych przez Unię Europejską, która po doświadczeniach kryzysu finansowego znacząco przebudowuje architekturę bezpieczeństwa finansowego i sposobu funkcjonowania instytucji finansowych, z drugiej ze zmianami na rynku i koniecznością dostosowania polskich regulacji do nowego otoczenia rynkowego, z trzeciej strony z wykorzystywaniem regulacji dotyczących sektora finansowego do realizacji celów o charakterze politycznym, jak to miało miejsce na przykład z kapitałową częścią systemu emerytalnego i zasadami funkcjonowania otwartych funduszy emerytalnych i sposobem uregulowania emerytur kapitałowych, a z czwartej strony w wiarę polityków, że reakcją na problem powinna być zmiana prawa, a nie po prostu egzekwowanie istniejących przepisów – świetnym przykładem takiego myślenia może być tzw. afera Amber Gold i zmiany regulacji wprowadzone w związku z nią.

Nakłada się na to narastająca komplikacja nie tylko regulowanej działalności podmiotów sektora finansowego, ale także samej regulacji, czego świetnym przykładem może być Prawo bankowe po wdrożeniu CRD IV czy obecnie planowane wprowadzenie regulacji dotyczących tzw. uporządkowanej likwidacji banków. Ustawodawca często pod pretekstem implementacji rozwiązań unijnych, wprowadza także szereg rozwiązań nie wymaganych przez ustawodawcę unijnego (na przykład w związku z unijnymi regulacjami dotyczącymi obrotu instrumentami finansowymi i ochrony klientów firm inwestycyjnych próbowano zmusić NBP do zbycia akcji KDPW (co zostało zakwestionowane dopiero przez Trybunał Konstytucyjny), a przy okazji wdrażania regulacji unijnych dotyczących banków, próbuje się szeregiem z nich objąć także spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, które są wyłączone spod tych regulacji na poziomie unijnym. Wyzwaniem dla rynku finansowego są także nowe rozwiązania wprowadzające tzw. nadzór makroostrożnościowy, który ma być sprawowany przez Komitet Stabilności Finansowej czy zmiany w regulacjach dotyczących rozpatrywania reklamacji i wprowadzenie przy tej okazji nowej instytucji Rzecznika Finansowego.

Istotnym problemem jest także sposób interpretowania i wykonywania nadzoru „mikroostrożnościowego” przez Komisję Nadzoru Finansowego. W szczególności Komisja Nadzoru Finansowego bardzo często przypisuje sobie kompetencje, których ustawodawca wprost jej nie przyznał. Dotyczy to m.in. zatwierdzania programów postępowania naprawczego banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, albo stwierdzania, że otrzymany przez Komisję Nadzoru Finansowego program postępowania naprawczego nie jest programem postępowania naprawczego – a ani Prawo bankowe, ani ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych takiej kompetencji Komisji Nadzoru Finansowego nie przyznała. Odrębnym problemem jest kwestia wydawanych przez Komisję Nadzoru Finansowego rekomendacji, którym de facto Komisja Nadzoru Finansowego nadaje charakter normatywny, a nie jedynie interpretacji obowiązujących przepisów. Szczególnie rażące jest wydawania przez nią rekomendacji bez żadnych podstaw prawnych, jak to miało miejsce w związku z wydaniem tzw. zasad ładu korporacyjnego dla podmiotów nadzorowanych przez Komisję.

W mojej ocenie rynek dojrzał do tego, by rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego zlikwidować lub zastąpić tam gdzie jest to niezbędne rozporządzeniami ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, a także by przy wydawaniu przez Komisję Nadzoru Finansowego zaleceń i upomnień stosować przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, co znacząco zwiększyłoby przejrzystość rynku finansowego, zaufanie podmiotów nadzorowanych do organu nadzoru i pewność obrotu oraz możliwość prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i prawnego, a więc także i ochrony interesów klientów instytucji finansowych.