TYLKO U NAS
Sektor bankowy w poszukiwaniu kapitału
Gdy w 2024, a najpóźniej w 2025 r. aktywność gospodarcza w Polsce znowu nabierze tempa, wzrośnie również popyt na kredyt. Banki będą szukać kapitału i to, czy go znajdą, będzie zależeć m.in. od „policy mix” i od chłonności rynku kapitałowego (gdzie taki kapitał mogą pozyskiwać). To największe wyzwanie, jakie widzę przed sektorem bankowym na najbliższe lata – stwierdza Leszek Skiba, prezes Banku Pekao SA na łamach rocznika „Polski Kompas 2023”.
Ryzyko kredytowe banków pozostaje niskie…
Rok 2023 przyniósł bankom jedną dobrą wiadomość i kilka złych. Zacznijmy od tej pierwszej. Pogorszenie koniunktury w Polsce nie odbija się szczególnie negatywnie na jakości portfela kredytowego banków. Opóźnienia w spłatach wprawdzie się zwiększyły, najbardziej dla przedsiębiorców indywidualnych (z 3 do 4,5 proc.), ale ogółem dotyczą raptem 1,5 proc. kredytów dla sektora niefinansowego, co jest historycznie niskim poziomem (między rokiem 2018 a 2020 odsetek ten przekraczał 2 proc.). Dla większości banków oznacza to niskie odpisy na ryzyko i duży potencjał do odbudowywania rentowności na wysokiej marży odsetkowej.
… ale sektor bankowy od trzech lat pozostaje na granicy rentowności
Sektor bankowy jest niewątpliwym beneficjentem podwyżek stóp procentowych. Wzrost marży odsetkowej pozwolił mu zarobić już ponad 31 mld zł – wynika z raportu NBP o stabilności systemu finansowego z czerwca 2023 r. Wynik ten z nawiązką jednak skonsumował wzrost kosztów. Zarówno tych zwykłych (głównie wynagrodzeń) o 12 mld zł, jak i nadzwyczajnych, przede wszystkim odpisów na utratę wartości kredytów frankowych (11,5 mld zł) oraz koszty wakacji kredytowych (7 mld zł). Jeśli dodamy do tego podatek CIT i mniejsze kategorie kosztów, okaże się, że sektor bankowy w latach 2020–2022 nie miał w ogóle wzrostów zysku netto. I to jest pierwsza nie najlepsza wiadomość w 2023 r. Oczywiście dotyczy to sektora bankowego jako całości. Wielu bankom udało się w tym okresie osiągnąć zyski i z sukcesem inwestować. Inne poniosły straty.
To jeszcze nie koniec nadzwyczajnych obciążeń
Druga nie najlepsza wiadomość jest taka, że to nie koniec nadzwyczajnych obciążeń, z którymi banki będą musiały się borykać w najbliższych latach. Ich pierwszym źródłem są kredyty frankowe. Wyrok TSUE prawdopodobnie oznacza, że banki nie mogą liczyć na odsetki za kapitał od unieważnionych sądownie umów od takich kredytów. Banki muszą się nawet liczyć z dodatkowymi odszkodowaniami za nadużycie swojej pozycji w relacjach z klientami, a nawet zawieszeniem spłat kredytu na czas trwania sporu sądowego. Oznacza to, że do dotychczas zaksięgowanych strat na kredytach frankowych (ok. 35 mld zł) trzeba będzie doliczyć jeszcze 40–50 mld zł – według NBP. Zaznaczyć należy y jednak, że problem kredytów frankowych już od pewnego czasu przestał być problemem systemowym i zresztą jako taki nie jest postrzegany również przez inwestorów. Problem szczególnego obciążenia wyniku finansowego banków nowo tworzonymi rezerwami na poczet procesów z tzw. frankowiczami dotyczy zaledwie kilku podmiotów i w ich przypadku będzie istotnym ograniczeniem dla ich organicznego wzrostu.
O ile zatem zyski sektora bankowego w najbliższych latach będą się opierać na solidnej podstawie w postaci wysokich stóp procentowych i wyniku odsetkowym, o tyle obciążenia zysku nie zmaleją. Zawiązanie wspomnianych rezerw nie rodzi wprawdzie ryzyka destabilizacji sektora bankowego – co jasno podkreślają i KNF i NBP – ale mocno skomplikuje bankom zgromadzenie większej ilości kapitału na potrzeby wymogów MREL oraz oczekiwań akcjonariuszy. Warto bowiem zauważyć, że o ile stopa zwrotu z kapitału w sektorze bankowym (ROE) wzrosła, to nie pokrywa wciąż kosztów kapitału.
Dlaczego kapitał ma znaczenie?
Banki potrzebują kapitału własnego, nie tylko z powodu wymogów regulacyjnych, ale również żeby móc udzielać kredytów. W ostatnich latach (a także w roku 2023, jeśli wierzyć prognozom) kredyt bankowy został „rozwodniony” w szybko rosnącym nominalnym PKB i wskaźnik kredytu do PKB jest najniższy od 17 lat. Czyli polska gospodarka się definansjalizuje. Zderzenie tej statystyki z danymi dotyczącymi akceptacji wniosków kredytowych oraz udziału finansowania bankowego prowadzi do wniosku, że ograniczenia dla wzrostu kredytu są popytowe, a nie podażowe. Innymi słowy, barierą wzrostu akcji kredytowej nie są kwestie kapitałowe, lecz niska skłonność firm i gospodarstw domowych do zadłużania się. Po części zjawisko to jest wynikiem okresu, w którym wyniki finansowe przedsiębiorstw i ich poduszka płynnościowa bardzo szybko rosły, a po części ubocznym skutkiem, bardzo rozważnym podejściem przedsiębiorców do zadłużania się.
Nie można jednak liczyć na to, że zawsze tak będzie. Popyt na kredyt ma jednak charakter cykliczny: spada, gdy gospodarka jest w stagnacji lub recesji, a rośnie wraz z poprawą koniunktury. Można więc podejrzewać, że gdy w 2024, a najpóźniej w 2025 r., aktywność gospodarcza w Polsce znowu nabierze tempa, wzrośnie również popyt na kredyt. Zwłaszcza że Polskę czekają kosztowne wyzwania, np. transformacja energetyczna. Wówczas ograniczony dostęp banków do kapitału może faktycznie stać się barierą akcji kredytowej i wzrostu gospodarczego. Banki będą szukać kapitału i to, czy go znajdą, będzie zależeć m.in. od „policy mix” i od chłonności rynku kapitałowego (gdzie taki kapitał mogą pozyskiwać). To największe wyzwanie, jakie widzę przed sektorem bankowym na najbliższe lata.
Leszek Skiba prezes Banku Pekao SA
Tekst został opublikowany w elektronicznym wydaniu „Polskiego Kompasu 2023” dostępnym bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne
»» Pobierz teraz bezpłatnie PDF „Polskiego Kompasu 2023”:
APPLE APP STORE - KLIKNIJ TUTAJ
Polecamy i zachęcamy do lektury tego wyjątkowego rocznika
