TYLKO U NAS
Zaburzenia snu nie tylko ze zmęczenia…
Zespół opóźnionej fazy snu i czuwania (ang. Delayed Sleep-Wake Phase Disorder, DSWPD) stanowi jedno z najczęstszych zaburzeń rytmu okołodobowego. Charakteryzuje się istotnym przesunięciem endogennego rytmu snu i czuwania, skutkującym trudnościami w zasypianiu oraz wczesnym wstawaniu, jednocześnie zaburzającym codzienne funkcjonowanie jednostki. DSWPD dotyczy głównie populacji nastolatków i młodych dorosłych, a jego częstość szacuje się na 7-16 proc.
„Istotą zaburzenia jest opóźniona w stosunku do przeciętnej w społeczeństwie pora snu - początek występuje po godzinie 2.00, natomiast jeśli pacjent może spać rano do woli, profil snu i długość snu są prawidłowe. Przesunięcie fazy snu występuje najczęściej już od dzieciństwa i nasila się w okresie dojrzewania. Osoby dotknięte zespołem opóźnionej fazy snu pozostają często klinicznie bez objawów aż do czasu pójścia do szkoły czy podjęcia pracy, kiedy to zaburzenie staje się źródłem problemów z porannym wstawaniem” – tłumaczy prof. Adam Wichniak z III Kliniki Psychiatrycznej i Ośrodka Medycyny Snu Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie w artykule na portalu Medycyna Praktyczna.
Objawy i konsekwencje
Osoby dotknięte DSWPD charakteryzują się skłonnością do opóźnionego zasypiania, prowadzącego do chronicznego niedoboru snu w dni szkolne lub robocze. Następstwem są trudności w porannym budzeniu, nadmierna senność w ciągu dnia oraz upośledzenie funkcji poznawczych oraz wydolności psychomotorycznej. W konsekwencji może dochodzić do:
• wtórnej bezsenności wynikającej z chronicznych problemów z zasypianiem;
• nadmiernej senności w ciągu dnia, utrudniającej koncentrację i naukę;
• zaburzeń emocjonalnych, w tym depresji i lęku;
• trudności w relacjach społecznych oraz obniżonej frekwencji szkolnej lub zawodowej;
• zaburzeń uwagi i nadpobudliwości wieczornej;
• znacznego utrudnienia w adaptacji do standardowego harmonogramu dziennej aktywności.
Skąd się to bierze?
Patogeneza DSWPD jest wieloczynnikowa i może wynikać z predyspozycji biologicznych, takich jak dłuższy niż przeciętny rytm okołodobowy lub zmniejszona wrażliwość na zeitgebery (zewnętrzne czynniki synchronizujące rytm dobowy). Czynnikiem istotnym w patogenezie jest także nieregularny tryb życia, w tym nadmierna ekspozycja na sztuczne światło w godzinach wieczornych, brak regularnych godzin snu, praca zmianowa oraz ekspozycja na ekranowe źródła światła tak zwanego niebieskiego (np. smartfony, komputery) ze szczególnym uwzględnieniem godzin nocnych.
Jak diagnozujemy i leczymy?
Rozpoznanie DSWPD opiera się na szczegółowym wywiadzie klinicznym, obejmującym przede wszystkim analizę wzorców snu, a w niektórych przypadkach mogącym wymagać zastosowania actygrafii lub dziennika snu. Kryteria diagnostyczne obejmują trudności z zaśnięciem i porannym budzeniem, przesunięcie fazy snu o co najmniej dwie godziny oraz poprawę funkcjonowania po wydłużonym okresie snu dostosowanym do endogennego rytmu pacjenta.
Podstawą leczenia jest interwencja behawioralna, obejmująca:
• Regularne pory snu i czuwania – stały harmonogram snu niezależnie od dnia tygodnia;
• Stopniowe przesuwanie fazy snu – np. o 15-30 minut wcześniej każdego tygodnia;
• Unikanie ekspozycji na światło niebieskie w godzinach wieczornych poprzez ograniczenie korzystania z urządzeń elektronicznych oraz stosowanie filtrów redukujących światło niebieskie;
• Eksponowanie się na naturalne światło poranne przez co najmniej 30 minut po przebudzeniu, celem synchronizacji rytmu dobowego;
• Higiena snu – zapewnienie optymalnych warunków do spania, unikanie kofeiny i innych stymulantów w godzinach wieczornych.
U niektórych pacjentów może być zasadna farmakoterapia, zwłaszcza stosowanie melatoniny w niewielkich dawkach pod kontrolą lekarza. W terapii DSWPD stosuje się także fototerapię poranną z wykorzystaniem lamp o wysokiej intensywności światła (np. 10 000 luksów).
Filip Siódmiak
Źródła:
• https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/71289,zaburzenia-rytmu-okolodobowego
• Standardy leczenia zaburzeń rytmu okołodobowego snu i czuwania Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem i Sekcji Psychiatrii Biologicznej PolskiegoTowarzystwa Psychiatrycznego. Część II. Diagnoza i leczenie. Psychiatr. Pol. 2017; 51(5): 815–832.
• Nesbitt, Alexander D. “Delayed sleep-wake phase disorder.” Journal of thoracic disease vol. 10,Suppl 1 (2018): S103-S111.
»» Inne porady dotyczące zdrowia i snu czytaj tutaj:
Melatonina dobra nie tylko na sen
»» Odwiedź wgospodarce.pl na GOOGLE NEWS, aby codziennie śledzić aktualne informacje.
