Pierwsze mieszkanie – marzenia a rzeczywistość

W grudniu 2022 r. ogłoszono założenia programu pierwsze mieszkanie, a w styczniu br. zapowiedziano, że program zostanie uruchomiony w najbliższe wakacje. Tym samym nie są znane jeszcze wszystkie szczegóły tego programu, ale można podjąć wstępną próbę oceny - rozpoczyna swój felieton na łamach bieżącego wydania „Gazety Bankowej” prof. Małgorzata Zaleska, Dyrektor Instytutu Bankowości SGH, Przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN.

Koncepcję programu, zwłaszcza ofertę kredytów mieszkaniowych oprocentowanych na poziomie 2 proc. uznać należy za interesującą. Jest ona ponadto bardziej atrakcyjna dla beneficjentów niż założenia wcześniejszych programów, w tym Mieszkania plus.

Druga opcja programu pierwsze mieszkanie, czyli konto mieszkaniowe z premią wymaga zaś od beneficjenta cierpliwości, systematyczności (m.in. co najmniej 11 wpłat rocznie o określonej wysokości) i dążenia do celu, a jak można zaobserwować nie są to cechy przypisane każdemu. Ponadto z punktu widzenia beneficjenta korzyści płynące z oszczędzania na koncie mieszkaniowym z premią są bardziej wrażliwe na warunki makroekonomiczne (poziom inflacji/cen) niż koszty kredytu mieszkaniowego 2 proc. (ale tylko przez 10 lat dopłat ze strony państwa). Warto przy tym docenić, że tzw. podatek Belki nie odnosi się do konta mieszkaniowego, na którym można oszczędzać od 3 do 10 lat, co dodatkowo daje przewagę oszczędzania na koncie mieszkaniowym w stosunku do zwykłych lokat. Równocześnie dobrze byłoby żeby takie podejście, tj. zwolnienie odsetek z podatku Belki dotyczyło dużo szerszej grupy oszczędności długoterminowych, których w Polsce wciąż jest stosunkowo mało.

Co ważne szeroko określono krąg beneficjentów programu pierwsze mieszkanie. Generalnie jest on skierowany do osób do 45. roku życia, które dotychczas nie posiadają własnego mieszkania (domu). W ramach programu, nowe lokum mogą oni nabyć zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym. Nie został ponadto określony próg dochodowy uprawniający do nabycia mieszkania, przy czym określono maksymalną kwotę kredytu na poziomie 500 tys. zł lub 600 tys. zł (drugi próg odniesiony jest do małżeństw lub rodziców z co najmniej jednym dzieckiem). Tym samym w praktyce wsparcie dotyczy przede wszystkim zakupu mieszkań małych/średnich i mogą z niego skorzystać z założenia kredytobiorcy o niskich dochodach. Niemniej jednak w tym obszarze mogą pojawić się ograniczenia w dostępności omawianych kredytów, bowiem ceny małych mieszkań na peryferiach miast mogą wzrosnąć, a równocześnie banki, które będą udzielały kredytów są zobligowane do badania zdolności kredytowej kredytobiorcy. Banki powinny bowiem udzielać kredytów tylko osobom, które posiadają zdolność kredytową w odniesieniu do całego okresu kredytowania, a nie tylko np. pierwszych 10 lat z dopłatami do odsetek.

Wielu potencjalnych kredytobiorców przekonało się zaś jak ważna jest zdolność kredytowa w ubiegłym roku, kiedy to wzrost inflacji i w jej następstwie stóp procentowych wpłynęły na wzrost kosztów obsługi kredytów i zmniejszenie zdolności kredytowej kredytobiorców. W 2022 r. – według danych Biura Informacji Kredytowej – wartość nowo udzielonych kredytów mieszkaniowych spadła rok do roku o prawie 44 mld zł, do 45,4 mld zł. Tym samym marzenie wielu młodych Polaków o własnym mieszkaniu stało się nierealne.

Program Pierwsze mieszkanie daje zatem nadzieję na to, że marzenie o zamieszkaniu we własnym „gniazdku” stanie się rzeczywistością dla młodych Polaków o średnich dochodach.

Prof. Małgorzata Zaleska, Dyrektor Instytutu Bankowości SGH, Przewodnicząca Komitetu Nauk o Finansach PAN, Członek korespondent PAN

Więcej informacji i komentarzy ze świata finansów i gospodarki czytaj w bieżącym wydaniu „Gazety Bankowej” (nr 03/2023), dostępnym także jako e-wydanie, także na iOS i Android

Szczegóły, jak zamówić e-wydanie „Gazety Bankowej”, kliknij tutaj